GW5047/B66
l3v
[ Kap. 66 ]
Wer vß misßt hymel / erd / vnd mer 
Vnd dar jnn scht lust / freüd / vnd ler 
Der lg / das er dem narren wer
Von erfarung aller land
1
Jch halt den ouch nit jtel wiß
2
Der all syn synn leitt / vnd syn fliß 
3
Wie er erkund all stet / vnd landt 
4
Vnd nymbt den zyrckel jn die handt
l4r

5
Das er dar durch berichtet werd
6
Wie breit / wie lang / wie wit die erd 
7
Wie dieff / vnd verr sich zieh das mer 
8
Vnd was enthalt den letsten spr
9
Wie sich das mer z end der welt
10
Halt das es nit z tal ab felt
11
Ob man hab vmb die gantz welt fr 
12
Was volcks wone vnder yeder schnr /
13
Ob vnder vnser fssen lüt
14
Ouch sygen / oder do sy nüt
15
Vnd wie sie sich enthalten vff 
16
Das sie nit fallen jnn den lufft /
17
Wie man vß mit eym stcklin rch 
18
Das man die gantz welt durch sch 
19
Archymenides der wust des vil
20
Der macht jm buluer / kreiß vnd zyl 
21
Do mit er vil vßrchen kundt
22
Vnd wolt nit vff tn synen mundt 
23
Er vorcht es ging eyn plast dar von 
24
Das jm an kreyssen ab würd gon
25
Vnd ee er reden wolt eyn wort 
26
Ließ er ee das er wurd ermort /
27
Der messen kunst was er behend 
28
Kund doch vß ecken nit syn end
29
Dycearchus der fleiß sich des
30
Das er die hh der berg vß meß 
31
Vnd fandt das Pelyon hher was 
32
Dann alle berg die er ye mß 
33
Doch maß er nit mit syner handt
l iiij.
l4v

35
Masß ouch nit wie tieff wer das loch 
36
Do hyn er mst / vnd sitzet noch /
37
Ptholomeus rechnet vß mit gradt
38
Was lang vnd breyt das ertrich hatt /
39
Die leng zücht er von orient
40
Vnd endt die selb jnn occident /
41
Das hundert / achtzig grad er acht
42
Sechtzig vnd dryg / gen mitternacht 
43
Die breyt vom equinoxial
44
Gen mittemtag / ist sie me schmal
45
Zwentzig vnd fünff er fyndet grad 
46
Des lands so man erkündet hat 
47
Plynius rcht das mitt schritten vß 
48
So machet Strabo mylen druß 
49
Noch hat man sythar funden vile
50
Landt / hynder Norwegen vnd Thyle
52
Das vorhyn als nit was erkandt
53
Ouch hat man sydt jnn portigall
54
Vnd jnn Hispanyen vberall
55
Golt / jnslen funden / vnd nacket lüt 
56
Von den man vor wust sagen nüt /
57
Marinus / noch dem mer / die welt
58
Rchnet / vnd hat drann gar wst geflt /
59
Plinius der meister seit
60
Das es sy eyn vnsynnikeit
61
Wellen die grß der welt verston 
62
Vnd vsser der by wilen gon
63
Vnd rchnen biß hynder das mer 
64
Dar jnn menschlich vernunfft jrrt ser
l5r

65
Das sy solchem noch rchen all zyt 
66
Vnd kan sich selb vß rchen nitt
67
Vnd meint das er die ding verstat 
68
Das die welt selb nit jn jr hat /
69
Hercules setzt jnn das mer
70
Zwo sülen (als man seit) von ere
71
Die eyn die endet Affricam 
72
Die ander vocht an Europam /
73
Vnd hat groß acht vff end der erdt 
74
Wust nit / was end jm was beschert
75
Dann der all wunderwerck veracht /
76
Der wart durch frowen list vmbracht /
77
Bachus zoch vmb mit grossem her 
78
Durch alle landt der welt / vnd mer 
79
Vnd was alleyn der anschlag syn
80
Das yederman lert drincken wyn 
81
Wo man nit wyn vnd reben hett 
82
Do lert er machen byer vnd mett /
83
Sylenus der verlag sich nit
84
Jm narren schiff fr er ouch mit
85
Vnd sunst juffkynd vnd metzen vil 
86
Mit grosser freüd vnd seyten spil /
87
Er ist eyn drunckner schelm gesyn 
88
Das jm so wol was mit dem wyn /
89
Er dürfft nit arbeit han ankert
90
Man hett sunst drincken wol gelert 
91
Man tribt mit prassen vil schand 
92
Jetz frt er erst recht vmb jm land 
93
Vnd macht manchen jm prasß verrcht 
94
Des vatter nye keyn wyn verscht
l5v

95
Aber was wart Baccho dar von 
96
Er mst z letst von gesellen gon
97
Vnd faren hyen do er yetz dringkt
98
Das jm me durst / dann wollust bringt 
99
Wie wol die heyden jn dar noch
100
Erten als gott / vnd hielten hoch /
101
Von dennen kumen ist sydthar
102
Das man jm landt vmb bchten far 
103
Vnd dt jm ere noch synem dott 
104
Der vnß vil übels hat vff brocht
105
Die bß gwonheyten wrent lang 
106
Was vnrecht ist nymbt vberhang 
107
Dann dar z stts der tfel blosßt 
108
Das man syn dienstbarkeyt nit losßt
109
Do mit ich ouch yetz wider vmb
110
Vff myn matery vnd fürnemen kumb 
111
Was nott wont doch eym menschen by 
112
Das er sch grssers dann er sy
113
Vnd weißt nit was jm nutz entspring 
114
Wann er erfart schon hhe ding
115
Vnd nit die zyt syns todes kennt
116
Die wie eyn scht von hynnan rennt 
117
Ob schon diß kunst ist gewiß vnd wor 
118
So ist doch das eyn grsser tor
119
Der jn sym synn wigt so gering
120
Das er wll wissen frmbde ding 
121
Vnd die erkennen eygentlich 
122
Vnd kan doch nit erkennen sich
123
Ouch gedenckt nit wie er das erler 
124
Er scht alleyn rm / weltlich ere /
l6r

125
Vnd gedenckt nit an das ewig rich
126
Wie das witt ist / schn / wunderlich
127
Dar jnn dann ouch vil wonung sint
128
Vff jrdeschs yeder narr erblyndt
129
Vnd scht syn freüd / vnd lust dar jnn
130
Des er me schad hat dann gewynn
131
Vil handt erkundt / verr / frmde lant 
132
Do keyner nye sich selbs erkant /
133
Wer wiß wurd als Vlysses wart 
134
Do er langzyt fr vff der fart
135
Vnd sach vil land / lüt / stett / vnd mer 
136
Vnd mert sich stt jn gtter ler /
137
Oder als dett Pythagoras
138
Der vß Memphis geboren was /
139
Ouch plato durch Egypten zoch
140
Kam / jn Jtaliam dar noch 
141
Do mitt er ye mer tglich lert
142
Das syn kunst / wißheyt / würd gemert /
143
Appollonius durch zoch all ort
144
Wo er von gelerten sagen hort
145
Den stelt vnd zoch er tglich noch 
146
Das er jn künsten würd me hoch 
147
Fandt allenthalb das er mer lert
148
Vnd das er vor nit hat gehrt
149
Wer yetz solch reyß vnd lantfar dt
150
Das er z nem jnn wißheyt stt 
151
Dem wer z übersehen
übersehen ] über sehen GW5047
baß
152
Wie wol doch nit geng wer das /
153
Dann wem syn synn z wandeln stot 
154
Der mag nit gentzlich dienen gott
GW5047/B66
l3v
[ Kap. 66 ]
Wer vß miſßt hymel/erd/vnd mer 
Vnd dar jnn ſcht lu/freüd/vnd ler 
Der lg/das er dem narren wer
Von erfarung aer lād
1
Jch halt den ouch nit jtel wiß
2
Der a ſyn ſynn leitt/vnd ſyn fliß 
3
Wie er erkund a et/vnd landt 
4
Vnd nymbt den ʒyrckel jn die handt
l4r

5
Das er dar durch berichtet werd
6
Wie bꝛeit/wie lang/wie wit die erd 
7
Wie dieff/vnd verr ſich ʒieh das mer 
8
Vnd was enthalt den leten ſpꝛ
9
Wie ſich das mer ʒ end der welt
10
Halt das es nit ʒ tal ab felt
11
Ob man hab vmb die gan welt fr 
12
Was volcks wone vnder yeder ſchnr/
13
Ob vnder vnſer fen lüt
14
Ouch ſygen/oder do ſy nüt
15
Vnd wie ſie ſich enthalten vff 
16
Das ſie nit faen jnn den lufft/
17
Wie man vß mit eym cklin rch 
18
Das man die gan welt durch ſch 
19
Archymenides der wu des vil
20
Der macht jm buluer/kreiß vnd ʒyl 
21
Do mit er vil vßrchen kundt
22
Vnd wolt nit vff tn ſynen mundt 
23
Er voꝛcht es ging eyn pla dar von 
24
Das jm an kreyen ab würd gon
25
Vnd ee er reden wolt eyn woꝛt 
26
Ließ er ee das er wurd ermoꝛt/
27
Der meen kun was er behend 
28
Kund doch vß ecken nit ſyn end
29
Dycearchus der fleiß ſich des
30
Das er die hh der berg vß meß 
31
Vnd fandt das Pelyon hher was 
32
Dann ae berg die er ye mß 
33
Doch maß er nit mit ſyner handt
34
Die Alppen hoch jm Schwier landt
l iiij.
l4v

35
Maſß ouch nit wie tieff wer das loch 
36
Do hyn er m/vnd ſiet noch/
37
Ptholomeus rechnet vß mit gradt
38
Was lang vnd bꝛeyt das ertrich hatt/
39
Die leng ʒücht er von oꝛient
40
Vnd endt die ſelb jnn occident/
41
Das hundert/achig grad er acht
42
Sechig vnd dryg/gen mitternacht 
43
Die bꝛeyt vom equinoxial
44
Gen mittemtag/i ſie me ſchmal
45
Ʒwenig vnd fünff er fyndet grad 
46
Des lands ſo man erkündet hat 
47
Plynius rcht das mitt schꝛitten vß 
48
So machet Strabo mylen druß 
49
Noch hat man ſythar funden vile
50
Landt/hynder Noꝛwegen vnd Thyle
51
Als Jßlant vnd Pylappenlandt
52
Das voꝛhyn als nit was erkandt
53
Ouch hat man ſydt jnn poꝛtigall
54
Vnd jnn Hiſpanyen vbera
55
Golt/jnſlen funden/vnd nacket lüt 
56
Von den man voꝛ wu ſagen nüt/
57
Marinus/noch dem mer/die welt
58
Rchnet/vnd hat drann gar w geflt/
59
Plinius der meier ſeit
60
Das es ſy eyn vnſynnikeit
61
Ween die grß der welt veron 
62
Vnd ver der by wilen gon
63
Vnd rchnen biß hynder das mer 
64
Dar jnn menſchlich vernunfft jrrt ſer
l5r

65
Das ſy ſolchem noch rchen a ʒyt 
66
Vnd kan ſich ſelb vß rchen nitt
67
Vnd meint das er die ding verat 
68
Das die welt ſelb nit jn jr hat/
69
Hercules ſet jnn das mer
70
Ʒwo ſülen (als man ſeit) von ere
71
Die eyn die endet Affricam 
72
Die ander vocht an Europam/
73
Vnd hat groß acht vff end der erdt 
74
Wu nit/was end jm was beſchert
75
Dann der a wunderwerck veracht/
76
Der wart durch frowen li vmbꝛacht/
77
Bachus ʒoch vmb mit groem her 
78
Durch ae landt der welt/vnd mer 
79
Vnd was aeyn der anſchlag ſyn
80
Das yederman lert drincken wyn 
81
Wo man nit wyn vnd reben hett 
82
Do lert er machen byer vnd mett/
83
Sylenus der verlag ſich nit
84
Jm narren ſchiff fr er ouch mit
85
Vnd ſun juffkynd vnd meen vil 
86
Mit groer freüd vnd ſeyten ſpil/
87
Er i eyn drunckner ſchelm geſyn 
88
Das jm ſo wol was mit dem wyn/
89
Er dürfft nit arbeit han ankert
90
Man hett ſun drincken wol gelert 
91
Man tribt mit pꝛaen vil ſchand 
92
Je frt er er recht vmb jm land 
93
Vnd macht manchen jm pꝛaſß verrcht 
94
Des vatter nye keyn wyn verſcht
l5v

95
Aber was wart Baccho dar von 
96
Er m ʒ let von geſeen gon
97
Vnd faren hyen do er ye dringkt
98
Das jm me dur/dann wou bꝛingt 
99
Wie wol die heyden jn dar noch
100
Erten als gott/vnd hielten hoch/
101
Von dennen kumen i ſydthar
102
Das man jm landt vmb bchten far 
103
Vnd dt jm ere noch ſynem dott 
104
Der vnß vil übels hat vff bꝛocht
105
Die bß gwonheyten wrent lang 
106
Was vnrecht i nymbt vberhang 
107
Dann dar ʒ ts der tfel bloſßt 
108
Das man ſyn dienbarkeyt nit loſßt
109
Do mit ich ouch ye wider vmb
110
Vff myn matery vnd fürnemen kumb 
111
Was nott wont doch eym menſchen by 
112
Das er ſch grers dann er ſy
113
Vnd weißt nit was jm nu entſpꝛing 
114
Wann er erfart ſchon hhe ding
115
Vnd nit die ʒyt ſyns todes kennt
116
Die wie eyn ſcht von hynnan rennt 
117
Ob ſchon diß kun i gewiß vnd woꝛ 
118
So i doch das eyn grer toꝛ
119
Der jn ſym ſynn wigt ſo gering
120
Das er w wien frmbde ding 
121
Vnd die erkennen eygentlich 
122
Vnd kan doch nit erkennen ſich
123
Ouch gedenckt nit wie er das erler 
124
Er ſcht aeyn rm/weltlich ere/
l6r

125
Vnd gedenckt nit an das ewig rich
126
Wie das witt i/ſchn/wunderlich
127
Dar jnn dann ouch vil wonung ſint
128
Vff jrdeſchs yeder narr erblyndt
129
Vnd ſcht ſyn freüd/vnd lu dar jnn
130
Des er me ſchad hat dann gewynn
131
Vil handt erkundt/verr/frmde lant 
132
Do keyner nye ſich ſelbs erkant/
133
Wer wiß wurd als Vlyes wart 
134
Do er langʒyt fr vff der fart
135
Vnd ſach vil land/lüt/ett/vnd mer 
136
Vnd mert ſich t jn gtter ler/
137
Oder als dett Pythagoras
138
Der vß Memphis geboren was/
139
Ouch plato durch Egypten ʒoch
140
Kam/jn Jtaliam dar noch 
141
Do mitt er ye mer tglich lert
142
Das ſyn kun/wißheyt/würd gemert/
143
Appoonius durch ʒoch a oꝛt
144
Wo er von gelerten ſagen hoꝛt
145
Den elt vnd ʒoch er tglich noch 
146
Das er jn künen würd me hoch 
147
Fandt aenthalb das er mer lert
148
Vnd das er voꝛ nit hat gehꝛt
149
Wer ye ſolch reyß vnd lantfar dt
150
Das er ʒ nem jnn wißheyt t 
151
Dem wer ʒ über ſehen baß
152
Wie wol doch nit geng wer das/
153
Dann wem ſyn ſynn ʒ wandeln ot 
154
Der mag nit genlich dienen gott