GW5053/B3
c3r
xv
[ Kap. 3 ]
1'
¶ De tytlyck gud vor god vthkeset
2'
Vnde he dar vmme syne sele vorleset
3'
He ist der klenesten narren neen
4'
He leth vor sych den hoed afftheen
Van ghyrighen narren .
1
¶ He is eyn narre dede sammelt gud
2
Vnde heft dar by nene vraude noch moed
3
He weed nicht wem he solkes spard
4
So wan he vth der werlde vard
5
Sodan vorleth syner vrunde vyl
6
De sele he nicht besorgen wyl
7
Vnde vrocht em breke tytlyck gud
8
Dencket nicht vele wat dat ewige doet
9
Myt sunden wynnet mannich gud vp erden
10
Dar vmme he moet vordomet werden
11
Syne eruen achtent to nener stunt
12
Se hulpen eme nicht myt eynem punt
13
Wattu suluen ghyfst vor dy
14
Dat vyndestu denne gheloue des my
cc
c3v

15
Schal eyn ander dy vele nasenden
16
Vorwar dat is feyl an velen enden
17
De erde entfanget alle mynschen blod
18
Naket nympt se vns wedder in eren schod
19
Arm quemestu hir . arm varestu hen
20
Merke hir rechte wat ik meen
c4r

xvi
21
Dat tytlyke gud in dessem leuen
22
En is dy nicht alzo ghegeuen
23
Dattu yd allene brukest vor dy
24
Jd horet dy nicht des gheloue my
25
Jd is dy gheleent van gode dem heren
26
Vppe dattu dat schalt wol beweren
27
Mede to delen den rechten armen
28
So wyl syk god dyner wedder erbarmen
29
Eyn truwe schaffer schaltu sus syn
30
Ouer dat gud des heren dyn
31
Du machst yd ok nicht vnnutte vorbringen
32
Edder sus vorbrassen in nenen dyngen
33
Eyn yslyk rekenschop gheuen moed
34
De meer ghylt wan hant vnde voed
35
Eyn recht wyse begheret nicht to werden
36
Ryke vp desser armen erden
37
Men dat he lere erkennen syk
38
De wysz is . de is meer dan ryck
39
We em de dar alle tyd vp synnet
40
Vnde dat tytlyke gud ouel wynnet
41
Jd synt al doren wo se yd betengen
42
De gud vnde quad tohope mengen
c4v

43
Myt valscheyt mannich vmmegheyt
44
Vntruwe synen egen heren sleyt
45
¶ Se holden id al vor grote bathe
46
Sware wychte vnde grote mathe
47
Hebben se wan se in meten
48
Men desses ghelyke se vorgheten
49
Wan se vthmeten vnde weghen
50
Vnde eren euenmynschen bedregen
51
Myt klener wycht myt klener mathe
52
We en allen myt desser bathe
53
We em de eyn wokener ist
54
Vnde alle dede soeken valsche lyst
55
We em de berouet synen ghelyck
56
Vnde menet ane god to werden ryck
57
¶ Dede ghelt bouen godes leue seth
58
Vnde alzus de armen sele vorgheth
59
De is der klenesten narren neen
60
He kumpt tor hellen nicht alleyn
61
Vnrecht gud mostu gans vnde heel
62
Weddergheuen . sunder yennigerhande feyl
63
De schrift de warheyt openbart
64
Vmme ghelt mannich ouel vart
c5r

xvii
66
Och wat is der ghelyken mannich dor
67
So dat desse nicht en syn doren alleyn
68
De ghelereden weten wol wat ik meyn
69
Se sammelen ghelt . help krum help recht
70
Kumpt yemant de dar entyeghen secht
71
Den mach men nicht lyden myt al
72
Wente he en horet nicht in eren stal
73
Men de myt en smeken vnde is en mede
74
Vnde louet seer ere valschen sede
75
He kricht wol eyn leen vor eynen anderen
76
Ja . de nu in der heren houe wanderen
77
Eyn selsen voghel manckt velen dyngen
78
De dar de warheyt wolde syngen
79
Wuste mannich wo dar scholde varen
80
Syn gud in seer korten yaren
81
Dat tytlike gud he slymmer achte
82
Vnde de sele he beth bedachte
83
Men dorheyt der ghyricheyt he bruket
84
So lange en de doet vorsluket
85
So hefstu noch nicht den rechten sum
86
Denne stot de koo den kouen vm
c5v

87
Des vngherechten sele wert denne gheschant
88
De motte vnde worm vretet er ghewant
89
De rust er suluer myt solker gheschicht
90
Desse bringen ghetuchnisse vor godes gericht
91
Ouer ere groten vnmyldicheyt
92
Denne volghet en sorge vnde alle leyt
93
Nicht hebben se vorstaen dat dyt is recht
94
Rykedom to holden als en stolten knecht
95
De grotste rykedom vp der erd
96
Heft de de rykedom nicht begherd
GW5053/B3
c3r
xv
[ Kap. 3 ]
1'
¶ De tytlyck gud vor god vth keſet
2'
V he dar vmme ſyne ſele vor leſet
3'
He i der kleneen narren neen
4'
He leth vor ſych den hoed aff theen
Van ghyrighen narren .
1
¶ He is eyn narre dede ſammelt gud
2
V heft dar by nene vraude noch moed
3
He weed nicht wem he ſolkes ſpard
4
So wan he vth der werlde vard
5
Sodan vorleth ſyner vrunde vyl
6
De ſele he nicht be ſorgen wyl
7
V vrocht em breke tytlyck gud
8
Dencket nicht vele wat dat ewige doet
9
Myt ſunden wynnet mānich gud vp erden
10
Dar ve he moet vor domet werden
11
Syne eruen achtent to nener unt
12
Se hulpen eme nicht myt eynē punt
13
Wattu ſuluen ghyf vor dy
14
Dat vyndeu denne ghe loue des my
cc
c3v

15
Schal eyn ander dy vele na ſenden
16
Vor war dat is feyl an velen enden
17
De erde entfanget alle mynſchen blod
18
Naket nympt ſe vns wedder in eren ſchod
19
Arm quemeu hir . arm vareu hen
20
Merke hir rechte wat ik meen
c4r

xvi
21
Dat tytlyke gud in deem leuen
22
En is dy nicht alzo ghegeuen
23
Dattu yd allene bruke vor dy
24
Jd horet dy nicht des ghe loue my
25
Jd is dy gheleent van gode dem heren
26
Vppe dattu dat ſchalt wol beweren
27
Mede to delen den rechten armen
28
So wyl ſyk god dyner wedder erbarmen
29
Eyn truwe ſchaffer ſchaltu ſus ſyn
30
Ouer dat gud des heren dyn
31
Du mach yd ok nicht vnnutte vor bringen
32
Edder ſus vor braen in nenen dyngen
33
Eyn yſlyk rekenſchop gheuen moed
34
De meer ghylt wan hant v voed
35
Eyn recht wyſe be gheret nicht to werden
36
Ryke vp deer armen erden
37
Men dat he lere erkennen ſyk
38
De wyß is . de is meer dan ryck
39
We em de dar alle tyd vp ſynnet
40
V dat tytlyke gud ouel wynnet
41
Jd ſynt al doren wo ſe yd be tengen
42
De gud v quad to hope mengen
c4v

43
Myt valſcheyt mannich vmme gheyt
44
Vntruwe ſynen egen heren ſleyt
45
¶ Se holden id al vor grote bathe
46
Sware wychte v grote mathe
47
Hebben ſe wan ſe in meten
48
Men dees ghe lyke ſe vor gheten
49
Wan ſe vth meten v weghen
50
V eren euen mynſchen be dregen
51
Myt klener wycht myt klener mathe
52
We en allen myt deer bathe
53
We em de eyn wokener i
54
V alle dede ſoeken valſche ly
55
We em de be rouet ſynē ghelyck
56
V menet ane god to werden ryck
57
¶ Dede ghelt bouen godes leue ſeth
58
V alzus de armen ſele vor gheth
59
De is der kleneen narren neen
60
He kumpt tor hellen nicht alleyn
61
Vnrecht gud mou gans v heel
62
Wedder gheuen . ſunder yennigerhāde feyl
63
De ſchrift de warheyt openbart
64
Vmme ghelt mānich ouel vart
c5r

xvii
65
Judas Ananias Phinaus Achor
66
Och wat is der ghelyken mānich dor
67
So dat dee nicht en ſyn doren alleyn
68
De ghe lereden weten wol wat ik meyn
69
Se ſammelen ghelt . help krum help recht
70
Kumpt yemant de dar entyeghen ſecht
71
Den mach men nicht lyden myt al
72
Wente he en horet uicht in eren al
73
Men de myt en ſmeken v is en mede
74
V louet ſeer ere valſchen ſede
75
He kricht wol eyn leen vor eynē anderen
76
Ja . de nu iu der heren houe wanderen
77
Eyn ſelſen voghel manckt velen dyngen
78
De dar de warheyt wolde ſyngen
79
Wue mānich wo dar ſcholde varen
80
Syn gud in ſeer korten yaren
81
Dat tytlike gud he ſlymmer achte
82
V de ſele he beth be dachte
83
Men dorheyt der ghyricheyt he bruket
84
So lange en de doet vor ſluket
85
So hefu noch nicht den rechten ſum
86
Denne ot de koo den kouen vm
c5v

87
Des vngherechtē ſele wert dēne gheſchant
88
De motte v worm vretet er ghewant
89
De ru er ſuluer myt ſolker ghe ſchicht
90
Dee bringē ghe tuchnie vor godes gericht
91
Ouer ere groten vnmyldicheyt
92
Denne volghet en ſorge v alle leyt
93
Nicht hebbē ſe vor aen dat dyt is recht
94
Rykedom to holden alſen olten knecht
95
De grote rykedom vp der erd
96
Heft de de rykedom nicht be gherd
GW5053/B2
b6r
xii
[ Kap. 2 ]
1'
¶ De syk vp ghewalt in deme rade vorleth
2'
Vnde veler ordel syk vormeth
3'
Den mantel na deme wynde draget
4'
De sw he in den ketel yaghet
Van guden raden .
1
¶ Vele synt der . de dar na stad
2
Wo se draden komen to rad
3
De dat recht gans nicht vorstaen
4
Vnde blyntlyck by den wenden ghaen
5
Gheschreuene recht synt nicht meer werd
6
De ghelerede man nicht gheacht vnde erd
7
Jd is dar leyder hen ghekomen
8
Dat in den rad nicht wert ghenomen
9
De in der schrift wes is vorvaren
10
Wandaghes in ghennen olden yaren
11
De ryken de yd wol vormochten
12
Ghelerede mans se do vpsochten
13
De in der schrift vorvaren weren
14
De eren kynderen do mosten leren
b6v

15
Gheschreuene recht vnde ander wyszheyt
16
Dar by de werlt in eren steyt
17
So wan yd denne dar na toquam
18
Dat men se mede to rade nam
19
Nicht seten stumlyck alze eyn block
20
Efte alze eyn slymmer thunstock
c1r

xiii
21
Dar de sw . in den ketel mede wert gheyaget
22
Mannich vorsuffet vnde ok vortzaget
23
De spreken schal vnde nicht en weed
24
Jk rede id seker vff myn eed
25
Ghelt vnde gud se slym vorteren
26
De rechte vnde wyszheyt scholden leren
27
Dantzen . spelen vnde ouervloydicheyt
28
Hir mede ere beste tyd henne gheyt
29
Ach gy narren vnde slymmen apen
30
To vntyden waken to vntyden slapen
31
Jk mach wol spreken . o armer wycht
32
Recht vnde wyszheyt kumpt in dy nicht
33
Alsus wert mannich vmme sus gheeret
34
De wettenheyt nicht wol heft gheleret
35
Syne dorheyt em to den eren slumpt
36
Dar mede de sw in den kettel kumpt
37
Vadderschop vnde ander vruntlick graed
38
Brynckt mannygen ok to solkem staed
39
Cusy is doet de eddele man
40
Achitofel besyth nu den raed vort an
41
Mannych nu vele nyes dynges vpseth
42
Vnde vaken dat ghemene beste vorgheth
c
c1v

43
Scholde men dat sulue recht myt en ouen
44
Se scholden syk vaken dar vmme bedrouen
45
Myt anderen is gud schympen tor tyd
46
Dar steyt yo gheschreuen . vnrecht vormyd
47
Wente yd is grod schande dat mannich vyl
48
Vpsettet vnde suluen nicht holden wyl
49
Men richtet nu twysschen dem riken vnde arm
50
So vnghelyck dat syk god erbarm
51
Vthghunst . vruchten . vruntschop efte hat
52
Dorch ghaue . vnde dar van kumpt vele quat
53
God de de rechtferdigeste richter is
54
Richtet dyt noch anders . vnde dat is wys
55
Bystu eyn richter vnde hefst sodan namen
56
Nenerleye wys schaltu dy des schamen
57
Vruchte gode vnde do de rechtferdicheyt
58
Vnde wes eyn suluen sus nicht en weet
59
Laet dy vnderwysen vnde vrage myt flyt
60
Merke wo de sw in dem kettel lyt
61
Bruke dynes namen myt rechtferdiger lyst
62
Wente richten van recht entsprungen ist
63
Sodan arbeyt wil god hoch belonen
64
Deystu hir contrari . he wert di ok nicht schonen
c2r

xiiii
65
Merke wat flyt vnde groet arbeyt
66
De hilge Moyses dede dorch rechtferdicheit
67
Wan he de klage des volkes hadde gehort
68
Brachte se vor godes anghesichte vort
69
Na godes wyllen recht heft ghegeuen
70
Merke ok dat van Hely is gheschreuen
71
Wo he sach syner sone vnrechtferdicheyt
72
Vnde wo se vorkoften de rechtferdicheyt
73
Se deden vnrecht mannigem man
74
Dyt leet he vor syk ouerghan
75
He straffede se nicht so he scholde
76
Jd gheschach so yd god hebben wolde
77
De sone worden doetgheslagen
78
Vnde de arche godes wechghedragen
79
Do Hely horde dyt grote gheschrey
80
Vyl he to rugge synen hals entwey
81
Alze scholde den allen ghescheen
82
Dede swygen so se vnrecht seen
83
Edder de wedder recht suluen doet
84
Dar mede de sw in den kettel moet
85
Se kan ok nenerleye wys entlopen
86
Se moet dar in . se mach vast ropen
c2v

87
¶ So draden der romer recht wart feyl
88
Do ghinck aff al er ghelucke vnde heyl
89
Gheloue my werlych yd en is neen spot
90
Du en hefst nene entschuldinge yeghen got
91
Wo du richtest my vnde ik richte dy
92
Alzo wert he richten dy vnde my
93
Jd is gud raed vor wol bedacht
94
Eer de sw in den kettel werde ghebracht
95
Roboam der olden rad vorsmade
96
Myt den yungen ghinck he to rade
97
Dat heft manich wol vornomen
98
Wo eme de rad is bekomen
99
Ghedechte mannich dar vp myt flyt
100
Wat volget hyr na to ewyger tyt
101
Em were so leue nicht to raden
102
Ok mannich arm sele bleue vnbeladen
103
Myt solker mate wert yslykem man
104
Ghemeten so he heft ghedaen
105
De hir nicht en holt rechtferdicheyt
106
De lydet se hir na myt herteleyt
GW5053/B2
b6r
xii
[ Kap. 2 ]
1'
¶ De ſyk vp ghe walt in deme rade vor leth
2'
V veler ordel ſyk vor meth
3'
Den mantel na deme wynde draget
4'
De ſw he in den ketel yaghet
Van guden raden .
1
¶ Vele ſynt der . de dar na ad
2
Wo ſe draden komen to rad
3
De dat recht gans nicht vor aen
4
V blyntlyck by den wenden ghaen
5
Ghe ſchreuene recht ſynt nicht meer werd
6
De ghelerede man nicht ghe acht v erd
7
Jd is dar leyder hen ghe komen
8
Dat in den rad nicht wert ghe nomen
9
De in der ſchrift wes is vor varen
10
Wandaghes in ghennen olden yaren
11
De ryken de yd wol vormochten
12
Ghe lerede mans ſe do vp ſochten
13
De in der ſchrift vor varen weren
14
De eren kynderen do moen leren
b6v

15
Ghe ſchreuene recht v ander wyßheyt
16
Dar by de werlt in eren eyt
17
So wan yd denne dar na to quam
18
Dat men ſe mede to rade nam
19
Nicht ſeten um lyck alze eyn block
20
Efte alze eyn ſlymmer thun ock
c1r

xiii
21
Dar de ſw . in den ketel mede wert ghe yaget
22
Mannich vor ſuffet v ok vor tzaget
23
De ſpreken ſchal v nicht en weed
24
Jk rede id ſeker vff myn eed
25
Ghelt v gud ſe ſlym vor teren
26
De rechte v wyßheyt ſcholden leren
27
Dantzen . ſpelen v ouervloydicheyt
28
Hir mede ere bee tyd henne gheyt
29
Ach gy narren v ſlymmen apen
30
To vntyden waken to vntyden ſlapen
31
Jk mach wol ſpreken . o armer wycht
32
Recht v wyßheyt kumpt in dy nicht
33
Alſus wert mānich ve ſus ghe eret
34
De wettenheyt nicht wol heft ghe leret
35
Syne dorheyt em to den eren ſlumpt
36
Dar mede de ſw in den kettel kumpt
37
Vadderſchop v ander vruntlick graed
38
Brynckt mānygen ok to ſolkem aed
39
Cuſy is doet de eddele man
40
Achitofel be ſyth nu den raed vort an
41
Mannych nu vele nyes dynges vp ſeth
42
V vaken dat ghe mene bee vor gheth
c
c1v

43
Scholdemen dat ſulue recht myt en ouen
44
Se ſcholdē ſyk vakē dar ve be drouen
45
Myt anderen is gud ſchympen tor tyd
46
Dar eyt yo gheſchreuē . vnrecht vormyd
47
Wente yd is grod ſchande dat mānich vyl
48
Vp ſettet v ſuluen nicht holden wyl
49
Men richtet nu twychē dem rikē v arm
50
So vnghelyck dat ſyk god erbarm
51
Vth ghun . vruchtē . vruntſchop efte hat
52
Dorch ghaue . v dar vā kumpt vele quat
53
God de de rechtferdigee richter is
54
Richtet dyt noch anders . v dat is wys
55
Byu eyn richter v hef ſodan namen
56
Nenerleyewys ſchaltu dy des ſchamen
57
Vruchte gode v do de rechtferdicheyt
58
V wes eyn ſuluen ſus nicht en weet
59
Laet dy vnderwyſen v vrage myt flyt
60
Merke wo de ſw in dem kettel lyt
61
Bruke dynes namē myt rechtferdiger ly
62
Wente richtē van recht entſprungen i
63
Sodan arbeyt wil god hoch belonen
64
Deyu hir cōtrari . he wert di ok nicht ſchonē
c2r

xiiii
65
Merke wat flyt v groet arbeyt
66
De hilge Moyſes dede dorch rechtferdicheit
67
Wan he de klage des volkes hadde ge hort
68
Brachte ſe vor godes angheſichte vort
69
Na godes wyllen recht heft ghegeuen
70
Merke ok dat van Hely is gheſchreuen
71
Wo he ſach ſyner ſone vnrechtferdicheyt
72
V wo ſe vor koften de rechtferdicheyt
73
Se deden vnrecht mānigem man
74
Dyt leet he vor ſyk ouer ghan
75
He raffede ſe nicht ſo he ſcholde
76
Jd ghe ſchach ſo yd god hebben wolde
77
De ſone worden doet ghe ſlagen
78
V de arche godes wech ghe dragen
79
Do Hely horde dyt grote ghe ſchrey
80
Vyl he to rugge ſynen hals entwey
81
Alze ſcholde den allen ghe ſcheen
82
Dede ſwygen ſo ſe vnrecht ſeen
83
Edder de wedder recht ſuluen doet
84
Dar mede de ſw in den kettel moet
85
Se kan ok nenerleye wys ent lopen
86
Se moet dar in . ſe mach va ropen
c2v

87
¶ So draden der romer recht wart feyl
88
Do ghinck aff al er ghe lucke v heyl
89
Ghe loue my werlych yd en is neen ſpot
90
Du en hef nene entſchuldinge yeghē got
91
Wo du richte my v ik richte dy
92
Alzo wert he richten dy v my
93
Jd is gud raed vor wol be dacht
94
Eer de ſw in den kettel werde ghe bracht
95
¶ Roboam der olden rad vor ſmade
96
Myt den yungen ghinck he to rade
97
Dat heft māich wol vor nomen
98
Wo eme de rad is be komen
99
Ghe dechte mānich dar vp myt flyt
100
Wat volget hyr na to ewyger tyt
101
Em were ſo leue nicht to raden
102
Ok mānich arm ſele bleue vnbeladen
103
Myt ſolker mate wert yſlykē man
104
Ghe meten ſo he heft ghe daen
105
De hir nicht en holt rechtferdicheyt
106
De lydet ſe hir na myt herte leyt