GW5041/B67
l6v
l7r
Aber narrheit ist so verblnt
Eyn narr z allen zytten wnt
Er sy witzig / so man sin lach
Vnd eyn jufftding vß jm mach
Stelt er sich ernstlich z der sach /
Das man jn ouch für witzig halt
Biß jm die pfif vß dem ermel fallt /
Wer vil gt hat / der hat vil fründ
Dem hilfft man redlich ouch z sünd
Eyn yeder lgt wie er jn schynd
So lang das wrt / biß er würt arm
So spricht er / heu das gott erbarm
Wie hat ich vor / nochlouff so vil
Keyn fründ ist der mich trsten wil /
Hett ich das vor by zyt betraht
Jch wer noch rich vnd nit veraht /
Eyn groß torheyt ist das für wor
Welcher verdt jn eynem jor
Do er syn tag solt leben mitt
Das er das üppecklich vß gyt
Vnd meynt zyttlich für oben für oben han
Das er mg noch dem bttel gan
So jm dann stoßt vnder syn hend
Armt / verachtung / spott / ellend /
Vnd er zerryssen loufft / vnd bloß
So kumbt jm dann der ruwen stoß /
Wol dem der jm fründ machen kan
Vß gt / das er doch hye mß lan
Die jn trsten vnd by jm ston /
So er ist allenthalb verlon
l7v
Dar gegen ist manch narr vff erd
Der sich annymbt nrrscher geberd
Vnd wann man jnn joch schünd vnd süt
So kund er doch gantz nütz dar mitt
Dann das er ettwan die oren schütt /
Will nrrisch syn mit allem fliß
Doch nyemans gfeltt syn narren wiß /
Wie wol er glich eym narren dt
Nimbt doch syn schympf niemans für gt
Ouch sprechen von jm ettlich gsellen
Der nar woltt sich gern nrrisch stellen
So kan er weder wiß noch gberd
Er ist eyn narr / vnd nyemans werd /
Vnd ist eyn seltzen ding vff erd
Mancher will syn ein witzig man
Der sich doch nymbt der dorheit an
Vnd meynt das man jn rmen sol
Wann man spricht / der kan narrheit wol
Dar gegen sint vil narren ouch
Die vß gebrtet hat eyn gouch
Die wellen von der wißheyt sagen
Es sy gehowen oder gschlagen
So went sie witzig syn gezelt
So man sie doch für narren heltt /
Wann man eyn narren knützschet kleyn
Als man den pfeffer dt jm steyn
Vnd stieß jn dar jnn joch lang jor
So blib er doch eyn narr als vor /
Dann yedem narren das gebrist /
Das wonolff / btriegolfs brder ist
l8r
Mancher der ließ sich halber schynden
Vnd jm alle viere mit seylen bynden
Das jm alleyn ging gelt dar vß
Vnd er vil golds hett jnn sym huß
Der lytt ouch das er lg z bett
Vnd er der richen siechtag hett
Vnd man jn wie eyn bben schiltt
Echt er dar von hett zyns vnd gültt
Mit zymlich nyeman bnügen will
Wer vil hat / der will han z vil
Vß richtum vbermt entspringt
Richtum gar seltten demt bringt
Was soll eyn dreck wann er nit stinckt /
Vil sint alleyn / die hant keyn kynd
Keyn brder noch sunst nohe fründ
Vnd hren nit vff arbeitten doch
Jr ougen fültt keyn richtum ouch
Noch gdencken nit / wem werck ich vor\
Hab übelzyt ich gouch vnd tor
Gott gibt manchem richtum vnd ere
Vnd gbrist synr sel / nüt anders mer
Dann das jm gott nit dar z gitt
Ouch das nit nyessen zymlich gtar
Jo es eym frmbden füller spar /
Tantalus sitzt jnn wassers lust /
Vnd hatt an wasser doch gebrust
Wie wol er sicht die ppfel an
Hat er doch wenig freüd dar von
Das schafft / das er jm selbs nit gan
GW5041/B67
l6v
l7r
Aber narrheit i ſo verblnt
Eyn narr ʒ allen ʒytten wnt
Er ſy wiig/ſo man ſin lach
Vnd eyn jufftding vß jm mach
Stelt er ſich ernlich ʒ der ſach/
Das man jn ouch für wiig halt
Biß jm die pfif vß dem ermel fallt/
Wer vil gt hat/der hat vil fründ
Dem hilfft man redlich ouch ʒ ſünd
Eyn yeder lgt wie er jn ſchynd
So lang das wrt/biß er würt arm
So ſpricht er/heu das gott erbarm
Wie hat ich vor/nochlouff ſo vil
Keyn fründ i der mich tren wil/
Hett ich das vor by ʒyt betraht
Jch wer noch rich vnd nit veraht/
Eyn groß torheyt i das für wor
Welcher verdt jn eynem jor
Do er ſyn tag ſolt leben mitt
Das er das üppecklich vß gyt
Vnd meynt ʒyttlich für oben han
Das er mg noch dem bttel gan
So jm dann oßt vnder ſyn hend
Armt/verachtung/ſpott/ellend/
Vnd er ʒerryen loufft/vnd bloß
So kumbt jm dann der ruwen oß/
Wol dem der jm fründ machen kan
Vß gt/das er doch hye mß lan
Die jn tren vnd by jm on/
So er i allenthalb verlon
l7v
Dar gegen i manch narr vff erd
Der ſich annymbt nrrſcher geberd
Vnd wann man jnn joch ſchünd vnd ſüt
So kund er doch gan nü dar mitt
Dann das er ettwan die oren ſchütt/
Will nrriſch ſyn mit allem fliß
Doch nyemans gfeltt ſyn narren wiß/
Wie wol er glich eym narren dt
Nimbt doch ſyn ſchympf niemās für gt
Ouch ſprechen von jm ettlich gſellen
Der nar woltt ſich gern nrriſch ellen
So kan er weder wiß noch gberd
Er i eyn narr/vnd nyemans werd/
Vnd i eyn ſelen ding vff erd
Mancher will ſyn ein wiig man
Der ſich doch nymbt der dorheit an
Vnd meynt das man jn rmen ſol
Wa man ſpricht/der kan narrheit wol
Dar gegen ſint vil narren ouch
Die vß gebrtet hat eyn gouch
Die wellen von der wißheyt ſagen
Es ſy gehowen oder gſchlagen
So went ſie wiig ſyn geʒelt
So man ſie doch für narren heltt/
Wann man eyn narren knüſchet kleyn
Als man den pfeffer dt jm eyn
Vnd ieß jn dar jnn joch lang jor
So blib er doch eyn narr als vor/
Dann yedem narren das gebri/
Das wonolff/btriegolfs brder i
l8r
Mancher der ließ ſich halber ſchynden
Vnd jm alle viere mit ſeylen bynden
Das jm alleyn ging gelt dar vß
Vnd er vil golds hett jnn ſym huß
Der lytt ouch das er lg ʒ bett
Vnd er der richen ſiechtag hett
Vnd man jn wie eyn bben ſchiltt
Echt er dar von hett ʒyns vnd gültt
Mit ʒymlich nyeman bnügen will
Wer vil hat/der will han ʒ vil
Vß richtum vbermt entſpringt
Richtum gar ſeltten demt bringt
Was ſoll eyn dreck wann er nit inckt/
Vil ſint alleyn/die hant keyn kynd
Keyn brder noch ſun nohe fründ
Vnd hren nit vff arbeitten doch
Jr ougen fültt keyn richtum ouch
Noch gdenckē nit/wem werck ich vor\
Hab übelʒyt ich gouch vnd tor
Gott gibt manchem richtum vnd ere
Vnd gbri ſynr ſel/nüt anders mer
Dann das jm gott nit dar ʒ gitt
Das er das bruch ʒ rechter ʒitt
Ouch das nit nyeen ʒymlich gtar
Jo es eym frmbden füller ſpar/
Tantalus ſit jnn waers lu/
Vnd hatt an waer doch gebru
Wie wol er ſicht die ppfel an
Hat er doch wenig freüd dar von
Das ſchafft/das er jm ſelbs nit gan
GW5046/B66
l3v
l4r
Das er dar durch berichtet werd
Wie breit / wie lang / wie witt die erd
Wie dieff / vnd verr sich zieh das mer
Vnd was enthalt den letsten spr
Wie sich das mer z end der welt
Halt das es nit z tal ab felt
Ob man hab vmb die gantz welt fr
Was volcks wone vnder yeder schnr /
Ob vnder vnser fssen lüt
Ouch sygen / oder do sy nüt
Vnd wie sie sich enthalten vff
Das sie nit fallen jn den lufft /
Wie man vß mit eym stcklin rch
Das man die gantze welt durch sch
Archymenides der wust des
vil
Der macht jm buluer / kreiß vnd zyl
Do mit er vil vßrchen kundt
Vnd wolt nit vff tn synen mundt
Er vorcht es ging eyn plast dar von
Das jm an kreyssen ab wurd gon
Vnd ee er reden wolt eyn wort
Ließ er ee das er wurd ermort /
Der messen kunst was er behend
Kund doch vß ecken nit syn end
Dycearchus der fleiß sich
des
Das er die hh der berg vß meß
Dann alle berg die er ye mß
Doch maß er nit mit syner handt
l4v
Masß ouch nit wie tieff wer das loch
Do hyn er mst / vnd sitzet noch /
Ptholomeus rechnet
vß mitt gradt
Was lang vnd breyt das ertrich hatt /
Das hundert / achtzig grad er acht /
Sechtzig vnd dryg / gen mitternacht
Die breyt vom equinoxcial
Gen mittemtag / ist sie me schmal
Zwentzig vnd fünff er fyndet gradt
Des lands so man erkündet hat
Noch hat man sythar funden vile
Als Jßlant vnd Pylappenlandt
Das vorhyn als nit was erkandt
Von den man vor wust sagen nüt /
Rchnet / vnd hat drann gar wst geflt /
Das es sy eyn vnsynnikeit
Wellen die grß der welt verston
Vnd vsser der by wilen gon
Vnd rchnen biß hynder das mer
Dar jnn menschlich vernunfft jrrt ser
l5r
Das sy solchem noch rchen allzyt
Vnd kan sich selb vß rchen nitt /
Vnd meynt das er die ding verstat
Das die welt selb nit jn jr hat /
Zwo sülen (als man seit) von ere /
Vnd hatt groß acht vff end der erdt
Wust nit / was end jm was beschert
Dann der all wunderwerck veracht /
Der wart durch frowen list vmbbracht /
Durch alle landt der welt / vnd mer
Vnd was alleyn der anschlag syn
Das yederman lert drincken wyn
Wo man nit wyn vnd reben hett
Do lert er machen byer vnd mett /
Jm narren schiff fr er ouch mit
Mit grosser freüd vnd seyten spil /
Er ist eyn drunckner schelm gesyn
Das jm so wol was mit dem wyn /
Er dürfft nit arbeit han ankert
Man hett sunst drincken wol gelert
Man tribt mit prassen vil schand
Jetz frt er erst recht vmb jm land
Vnd macht manchen jm prasß verrcht
Des vatter nye keyn wyn verscht
l5v
Er mst z letst von gsellen gon
Vnd faren hyen do er yetz dringkt
Das jm me durst / dann wollust bringt
Wie wol die heyden jn dar noch
Erten als gott / vnd hielten hoch /
Von denen kumen ist sydthar
Das man jm landt vmb bchten far
Vnd dt jm ere noch synem dott
Der vnß vil übels hat vff brocht
Die bß gwonheyten wrent lang
Was vnrecht ist nymbt vberhang
Dann dar z stts der tfel bloßt
Das man syn dienstbarkeyt nit losßt
Do mit ich ouch yetz wider vmb
Vff myn matery vnd fürnem kumb
Was nott wont doch eym menschen by
Das er sch grssers dann er sy
Vnd weißt nit was jm nutz entspring
Wann er erfart schon hhe ding
Vnd nit die zyt syns todes kennt
Die wie eyn scht von hynnan rennt
Ob schon diß kunst ist gwyß vnd wor
So ist doch das eyn grsser tor
Der jn sym synn wigt so gering
Das er well wissen frmbde ding
Vnd die erkennen eygentlich
Vnd kan doch nit erkennen sich
Ouch gedenckt nit wie er das erler
Er scht alleyn rm / weltlich ere /
l6r
Vnd gdenkt nit an das ewig rich
Wie das witt ist / schn /
wunderlich
/
wunderlich
]
wnnderlich
GW5046
Dar jnn dann ouch vil wonung sint
Vff jrdeschs yeder narr erblyndt
Vnd scht syn freüd / vnd lust dar jnn
Des er me schad hat dann gewynn
Vil handt erkundt / verr / frmbde lant
Do keyner nye sich selbs erkant /
Do er langzyt fr vff der fart
Vnd sach vil land / lüt / stett / vnd mer
Vnd mert sich stt jn gter ler /
Oder als dett Pythagoras
Do mitt er ye mer tglich lert
Das syn kunst / wißheyt / würd gemert /
Appollonius durch
zoch all ort
Wo er von gelerten sagen hort
Den steltt vnd zoch er tglich noch
Das er jn künsten würd me hoch
Fandt allenthalb das er mer lert
Vnd das er vor nit hat gehrt /
Wer yetz solch reyß vnd lantfar dt
Das er z nem jnn wißheit stt
Dem wer z vbersehen baß
Wie wol doch nit geng wer das /
Dann wem syn synn z wandeln stot
Der mag nit gentzlich dienen gott
GW5046/B66
l3v
l4r
Das er dar durch berichtet werd
Wie bꝛeit/wie lang/wie witt die erd
Wie dieff/vnd verr ſich ʒieh das mer
Vnd was enthalt den leten ſpꝛ
Wie ſich das mer ʒ end der welt
Halt das es nit ʒ tal ab felt
Ob man hab vmb die gan welt fr
Was volcks wone vnder yeder ſchnr/
Ob vnder vnſer fen lüt
Ouch ſygen/oder do ſy nüt
Vnd wie ſie ſich enthalten vff
Das ſie nit faen jn den lufft/
Wie man vß mit eym cklin rch
Das man die gane welt durch ſch
Archymenides der wu des vil
Der macht jm buluer/kreiß vnd ʒyl
Do mit er vil vßrchen kundt
Vnd wolt nit vff tn ſynen mundt
Er voꝛcht es ging eyn pla dar von
Das jm an kreyen ab wurd gon
Vnd ee er reden wolt eyn woꝛt
Ließ er ee das er wurd ermoꝛt/
Der meen kun was er behend
Kund doch vß ecken nit ſyn end
Dycearchus der fleiß ſich des
Das er die hh der berg vß meß
Vnd fandt das Pelyon hher waß
Dann ae berg die er ye mß
Doch maß er nit mit ſyner handt
Die Alppen hoch jm Schwier landt
l4v
Maſß ouch nit wie tieff wer das loch
Do hyn er m/vnd ſiet noch/
Ptholomeus rechnet vß mitt gradt
Was lang vnd bꝛeyt das ertrich hatt/
Die leng ʒücht er von oꝛient
Vnd endt die ſelb jnn occident/
Das hundert/achig grad er acht/
Sechig vnd dryg/gen mitternacht
Die bꝛeyt vom equinoxcial
Gen mittemtag/i ſie me ſchmal
Ʒwenig vnd fünff er fyndet gradt
Des lands ſo man erkündet hat
Plynius rcht das mitt ſchritten vß
So machet Strabo mylen druß
Noch hat man ſythar funden vile
Landt/hynder Noꝛwegen vnd Thyle
Als Jßlant vnd Pylappenlandt
Das voꝛhyn als nit was erkandt
Ouch hatt man ſydt jnn Poꝛtigall
Vnd jnn Hiſpanyen vbera
Golt/jnen funden/vnd nacket lüt
Von den man voꝛ wu ſagen nüt/
Marinus/noch dem mer/die welt
Rchnet/vnd hat drann gar w geflt/
Plinius der meier ſeit
Das es ſy eyn vnſynnikeit
Ween die grß der welt veron
Vnd ver der by wilen gon
Vnd rchnen biß hynder das mer
Dar jnn menſchlich vernunfft jrrt ſer
l5r
Das ſy ſolchem noch rchen aʒyt
Vnd kan ſich ſelb vß rchen nitt/
Vnd meynt das er die ding verat
Das die welt ſelb nit jn jr hat/
Hercules ſet jnn das mer
Ʒwo ſülen (als man ſeit) von ere/
Die eyn die endet Affricam
Die ander vocht an Europam/
Vnd hatt groß acht vff end der erdt
Wu nit/was end jm was beſchert
Dann der a wunderwerck veracht/
Der wart durch frowen li vmbbꝛacht/
Bacchus ʒoch vmb mit groem her
Durch ae landt der welt/vnd mer
Vnd was aeyn der anſchlag ſyn
Das yederman lert drincken wyn
Wo man nit wyn vnd reben hett
Do lert er machen byer vnd mett/
Sylenus der verlag ſich nit
Jm narren ſchiff fr er ouch mit
Vnd ſun juffkynd vnd meen vil
Mit groer freüd vnd ſeyten ſpil/
Er i eyn drunckner ſchelm geſyn
Das jm ſo wol was mit dem wyn/
Er dürfft nit arbeit han ankert
Man hett ſun drincken wol gelert
Man tribt mit pꝛaen vil ſchand
Je frt er er recht vmb jm land
Vnd macht manchen jm pꝛaſß verrcht
Des vatter nye keyn wyn verſcht
l5v
Aber was wart Baccho dar von
Er m ʒ let von gſeen gon
Vnd faren hyen do er ye dringkt
Das jm me dur/dann wou bꝛingt
Wie wol die heyden jn dar noch
Erten als gott/vnd hielten hoch/
Von denen kumen i ſydthar
Das man jm landt vmb bchten far
Vnd dt jm ere noch ſynem dott
Der vnß vil übels hat vff bꝛocht
Die bß gwonheyten wrent lang
Was vnrecht i nymbt vberhang
Dann dar ʒ ts der tfel bloßt
Das man ſyn dienbarkeyt nit loſßt
Do mit ich ouch ye wider vmb
Vff myn matery vnd fürnem kumb
Was nott wont doch eym menſchen by
Das er ſch grers dann er ſy
Vnd weißt nit was jm nu entſpꝛing
Wann er erfart ſchon hhe ding
Vnd nit die ʒyt ſyns todes kennt
Die wie eyn ſcht von hynnan rennt
Ob ſchon diß kun i gwyß vnd woꝛ
So i doch das eyn grer toꝛ
Der jn ſym ſynn wigt ſo gering
Das er we wien frmbde ding
Vnd die erkennen eygentlich
Vnd kan doch nit erkennen ſich
Ouch gedenckt nit wie er das erler
Er ſcht aeyn rm/weltlich ere/
l6r
Vnd gdenkt nit an das ewig rich
Wie das witt i/ſchn/wnnderlich/
Dar jnn dann ouch vil wonung ſint
Vff jrdeſchs yeder narr erblyndt
Vnd ſcht ſyn freüd/vnd lu dar jnn
Des er me ſchad hat dann gewynn
Vil handt erkundt/verr/frmbde lant
Do keyner nye ſich ſelbs erkant/
Wer wiß wurd als Vlyes wart
Do er langʒyt fr vff der fart
Vnd ſach vil land/lüt/ett/vnd mer
Vnd mert ſich t jn gter ler/
Oder als dett Pythagoꝛas
Der vß Memphis geboꝛen was/
Ouch Plato durch Egypten ʒoch
Kam/jn Jtaliam dar noch
Do mitt er ye mer tglich lert
Das ſyn kun/wißheyt/würd gemert/
Appoonius durch ʒoch a oꝛt
Wo er von gelerten ſagen hoꝛt
Den eltt vnd ʒoch er tglich noch
Das er jn künen würd me hoch
Fandt aenthalb das er mer lert
Vnd das er voꝛ nit hat gehꝛt/
Wer ye ſolch reyß vnd lantfar dt
Das er ʒ nem jnn wißheit t
Dem wer ʒ vberſehen baß
Wie wol doch nit geng wer das/
Dann wem ſyn ſynn ʒ wandeln ot
Der mag nit genlich dienen gott