GW5041/B67
l6v
[ Kap. 67 ]
Der narr Marsyas der verlor
Das man jm abzoch hut vnd hor
Hielt doch die sackpfiff / noch als vor
Nitt wellen eyn nar syn
1
Die eygenschafft hat yeder narr
2
Das er nit kan genemen war
3
Das man syn spott / dar vmb verlor
4
Der narr Marsyas hut vnd hor
l7r

5
Aber narrheit ist so verblnt
6
Eyn narr z allen zytten wnt
7
Er sy witzig / so man sin lach
8
Vnd eyn jufftding vß jm mach
9
Stelt er sich ernstlich z der sach /
10
Das man jn ouch für witzig halt
11
Biß jm die pfif vß dem ermel fallt /
12
Wer vil gt hat / der hat vil fründ
13
Dem hilfft man redlich ouch z sünd
14
Eyn yeder lgt wie er jn schynd
15
So lang das wrt / biß er würt arm
16
So spricht er / heu das gott erbarm
17
Wie hat ich vor / nochlouff so vil
18
Keyn fründ ist der mich trsten wil /
19
Hett ich das vor by zyt betraht
20
Jch wer noch rich vnd nit veraht /
21
Eyn groß torheyt ist das für wor
22
Welcher verdt jn eynem jor
23
Do er syn tag solt leben mitt
24
Das er das üppecklich vß gyt
25
Vnd meynt zyttlich für oben für oben han
26
Das er mg noch dem bttel gan
27
So jm dann stoßt vnder syn hend
28
Armt / verachtung / spott / ellend /
29
Vnd er zerryssen loufft / vnd bloß
30
So kumbt jm dann der ruwen stoß /
31
Wol dem der jm fründ machen kan
32
Vß gt / das er doch hye mß lan
33
Die jn trsten vnd by jm ston /
34
So er ist allenthalb verlon
l7v

35
Dar gegen ist manch narr vff erd
36
Der sich annymbt nrrscher geberd
37
Vnd wann man jnn joch schünd vnd süt
38
So kund er doch gantz nütz dar mitt
39
Dann das er ettwan die oren schütt /
40
Will nrrisch syn mit allem fliß
41
Doch nyemans gfeltt syn narren wiß /
42
Wie wol er glich eym narren dt
43
Nimbt doch syn schympf niemans für gt
44
Ouch sprechen von jm ettlich gsellen
45
Der nar woltt sich gern nrrisch stellen
46
So kan er weder wiß noch gberd
47
Er ist eyn narr / vnd nyemans werd /
48
Vnd ist eyn seltzen ding vff erd
49
Mancher will syn ein witzig man
50
Der sich doch nymbt der dorheit an
51
Vnd meynt das man jn rmen sol
52
Wann man spricht / der kan narrheit wol
53
Dar gegen sint vil narren ouch
54
Die vß gebrtet hat eyn gouch
55
Die wellen von der wißheyt sagen
56
Es sy gehowen oder gschlagen
57
So went sie witzig syn gezelt
58
So man sie doch für narren heltt /
59
Wann man eyn narren knützschet kleyn
60
Als man den pfeffer dt jm steyn
61
Vnd stieß jn dar jnn joch lang jor
62
So blib er doch eyn narr als vor /
63
Dann yedem narren das gebrist /
64
Das wonolff / btriegolfs brder ist
l8r

65
Mancher der ließ sich halber schynden
66
Vnd jm alle viere mit seylen bynden
67
Das jm alleyn ging gelt dar vß
68
Vnd er vil golds hett jnn sym huß
69
Der lytt ouch das er lg z bett
70
Vnd er der richen siechtag hett
71
Vnd man jn wie eyn bben schiltt
72
Echt er dar von hett zyns vnd gültt
73
Mit zymlich nyeman bnügen will
74
Wer vil hat / der will han z vil
75
Vß richtum vbermt entspringt
76
Richtum gar seltten demt bringt
77
Was soll eyn dreck wann er nit stinckt /
78
Vil sint alleyn / die hant keyn kynd
79
Keyn brder noch sunst nohe fründ
80
Vnd hren nit vff arbeitten doch
81
Jr ougen fültt keyn richtum ouch
82
Noch gdencken nit / wem werck ich vor\
83
Hab übelzyt ich gouch vnd tor
84
Gott gibt manchem richtum vnd ere
85
Vnd gbrist synr sel / nüt anders mer
86
Dann das jm gott nit dar z gitt
87
Das er das bruch z
z ] z GW5041
rechter zitt
88
Ouch das nit nyessen zymlich gtar
89
Jo es eym frmbden füller spar /
90
Tantalus sitzt jnn wassers lust /
91
Vnd hatt an wasser doch gebrust
92
Wie wol er sicht die ppfel an
93
Hat er doch wenig freüd dar von
94
Das schafft / das er jm selbs nit gan
GW5041/B67
l6v
[ Kap. 67 ]
Der narr Marſyas der verlor
Das man jm abʒoch hut vnd hor
Hielt doch die ſackpfiff/noch als vor
Nitt wellen eyn nar ſyn
1
Die eygenſchafft hat yeder narr
2
Das er nit kan genemen war
3
Das man ſyn ſpott/dar vmb verlor
4
Der narr Marſyas hut vnd hor
l7r

5
Aber narrheit i ſo verblnt
6
Eyn narr ʒ allen ʒytten wnt
7
Er ſy wiig/ſo man ſin lach
8
Vnd eyn jufftding vß jm mach
9
Stelt er ſich ernlich ʒ der ſach/
10
Das man jn ouch für wiig halt
11
Biß jm die pfif vß dem ermel fallt/
12
Wer vil gt hat/der hat vil fründ
13
Dem hilfft man redlich ouch ʒ ſünd
14
Eyn yeder lgt wie er jn ſchynd
15
So lang das wrt/biß er würt arm
16
So ſpricht er/heu das gott erbarm
17
Wie hat ich vor/nochlouff ſo vil
18
Keyn fründ i der mich tren wil/
19
Hett ich das vor by ʒyt betraht
20
Jch wer noch rich vnd nit veraht/
21
Eyn groß torheyt i das für wor
22
Welcher verdt jn eynem jor
23
Do er ſyn tag ſolt leben mitt
24
Das er das üppecklich vß gyt
25
Vnd meynt ʒyttlich für oben han
26
Das er mg noch dem bttel gan
27
So jm dann oßt vnder ſyn hend
28
Armt/verachtung/ſpott/ellend/
29
Vnd er ʒerryen loufft/vnd bloß
30
So kumbt jm dann der ruwen oß/
31
Wol dem der jm fründ machen kan
32
Vß gt/das er doch hye mß lan
33
Die jn tren vnd by jm on/
34
So er i allenthalb verlon
l7v

35
Dar gegen i manch narr vff erd
36
Der ſich annymbt nrrſcher geberd
37
Vnd wann man jnn joch ſchünd vnd ſüt
38
So kund er doch gan nü dar mitt
39
Dann das er ettwan die oren ſchütt/
40
Will nrriſch ſyn mit allem fliß
41
Doch nyemans gfeltt ſyn narren wiß/
42
Wie wol er glich eym narren dt
43
Nimbt doch ſyn ſchympf niemās für gt
44
Ouch ſprechen von jm ettlich gſellen
45
Der nar woltt ſich gern nrriſch ellen
46
So kan er weder wiß noch gberd
47
Er i eyn narr/vnd nyemans werd/
48
Vnd i eyn ſelen ding vff erd
49
Mancher will ſyn ein wiig man
50
Der ſich doch nymbt der dorheit an
51
Vnd meynt das man jn rmen ſol
52
Wa man ſpricht/der kan narrheit wol
53
Dar gegen ſint vil narren ouch
54
Die vß gebrtet hat eyn gouch
55
Die wellen von der wißheyt ſagen
56
Es ſy gehowen oder gſchlagen
57
So went ſie wiig ſyn geʒelt
58
So man ſie doch für narren heltt/
59
Wann man eyn narren knüſchet kleyn
60
Als man den pfeffer dt jm eyn
61
Vnd ieß jn dar jnn joch lang jor
62
So blib er doch eyn narr als vor/
63
Dann yedem narren das gebri/
64
Das wonolff/btriegolfs brder i
l8r

65
Mancher der ließ ſich halber ſchynden
66
Vnd jm alle viere mit ſeylen bynden
67
Das jm alleyn ging gelt dar vß
68
Vnd er vil golds hett jnn ſym huß
69
Der lytt ouch das er lg ʒ bett
70
Vnd er der richen ſiechtag hett
71
Vnd man jn wie eyn bben ſchiltt
72
Echt er dar von hett ʒyns vnd gültt
73
Mit ʒymlich nyeman bnügen will
74
Wer vil hat/der will han ʒ vil
75
Vß richtum vbermt entſpringt
76
Richtum gar ſeltten demt bringt
77
Was ſoll eyn dreck wann er nit inckt/
78
Vil ſint alleyn/die hant keyn kynd
79
Keyn brder noch ſun nohe fründ
80
Vnd hren nit vff arbeitten doch
81
Jr ougen fültt keyn richtum ouch
82
Noch gdenckē nit/wem werck ich vor\
83
Hab übelʒyt ich gouch vnd tor
84
Gott gibt manchem richtum vnd ere
85
Vnd gbri ſynr ſel/nüt anders mer
86
Dann das jm gott nit dar ʒ gitt
87
Das er das bruch ʒ rechter ʒitt
88
Ouch das nit nyeen ʒymlich gtar
89
Jo es eym frmbden füller ſpar/
90
Tantalus ſit jnn waers lu/
91
Vnd hatt an waer doch gebru
92
Wie wol er ſicht die ppfel an
93
Hat er doch wenig freüd dar von
94
Das ſchafft/das er jm ſelbs nit gan
GW5046/B66
l3v
[ Kap. 66 ]
Wer vß misßt hymel / erd / vnd mer
Vnd dar jnn scht lust / freüd / vnd ler
Der lg / das er dem narren wer
von erfarung aller land
1
Jch halt den ouch nit jtel wiß
2
Der all syn synn leitt / vnd syn fliß
3
Wie er erkund all stett / vnd landt
4
Vnd nymbt den zyrckel jn die handt
l4r

5
Das er dar durch berichtet werd
6
Wie breit / wie lang / wie witt die erd
7
Wie dieff / vnd verr sich zieh das mer
8
Vnd was enthalt den letsten spr
9
Wie sich das mer z end der welt
10
Halt das es nit z tal ab felt
11
Ob man hab vmb die gantz welt fr
12
Was volcks wone vnder yeder schnr /
13
Ob vnder vnser fssen lüt
14
Ouch sygen / oder do sy nüt
15
Vnd wie sie sich enthalten vff
16
Das sie nit fallen jn den lufft /
17
Wie man vß mit eym stcklin rch
18
Das man die gantze welt durch sch
19
Archymenides der wust des vil
20
Der macht jm buluer / kreiß vnd zyl
21
Do mit er vil vßrchen kundt
22
Vnd wolt nit vff tn synen mundt
23
Er vorcht es ging eyn plast dar von
24
Das jm an kreyssen ab wurd gon
25
Vnd ee er reden wolt eyn wort
26
Ließ er ee das er wurd ermort /
27
Der messen kunst was er behend
28
Kund doch vß ecken nit syn end
29
Dycearchus der fleiß sich des
30
Das er die hh der berg vß meß
31
Vnd fandt das Pelyon hher waß
32
Dann alle berg die er ye mß
33
Doch maß er nit mit syner handt
l iiij
l4v

35
Masß ouch nit wie tieff wer das loch
36
Do hyn er mst / vnd sitzet noch /
37
Ptholomeus rechnet vß mitt gradt
38
Was lang vnd breyt das ertrich hatt /
39
Die leng zücht er von orient
40
Vnd endt die selb jnn occident /
41
Das hundert / achtzig grad er acht /
42
Sechtzig vnd dryg / gen mitternacht
43
Die breyt vom equinoxcial
44
Gen mittemtag / ist sie me schmal
45
Zwentzig vnd fünff er fyndet gradt
46
Des lands so man erkündet hat
47
Plynius rcht das mitt schritten vß
48
So machet Strabo mylen druß
49
Noch hat man sythar funden vile
50
Landt / hynder Norwegen vnd Thyle
52
Das vorhyn als nit was erkandt
53
Ouch hatt man sydt jnn Portigall
54
Vnd jnn Hispanyen vberall
55
Golt / jnslen funden / vnd nacket lüt
56
Von den man vor wust sagen nüt /
57
Marinus / noch dem mer / die welt
58
Rchnet / vnd hat drann gar wst geflt /
59
Plinius der meister seit
60
Das es sy eyn vnsynnikeit
61
Wellen die grß der welt verston
62
Vnd vsser der by wilen gon
63
Vnd rchnen biß hynder das mer
64
Dar jnn menschlich vernunfft jrrt ser
l5r

65
Das sy solchem noch rchen allzyt
66
Vnd kan sich selb vß rchen nitt /
67
Vnd meynt das er die ding verstat
68
Das die welt selb nit jn jr hat /
69
Hercules setzt jnn das mer
70
Zwo sülen (als man seit) von ere /
71
Die eyn die endet Affricam
72
Die ander vocht an Europam /
73
Vnd hatt groß acht vff end der erdt
74
Wust nit / was end jm was beschert
75
Dann der all wunderwerck veracht /
76
Der wart durch frowen list vmbbracht /
77
Bacchus zoch vmb mit grossem her
78
Durch alle landt der welt / vnd mer
79
Vnd was alleyn der anschlag syn
80
Das yederman lert drincken wyn
81
Wo man nit wyn vnd reben hett
82
Do lert er machen byer vnd mett /
83
Sylenus der verlag sich nit
84
Jm narren schiff fr er ouch mit
85
Vnd sunst juffkynd vnd metzen vil
86
Mit grosser freüd vnd seyten spil /
87
Er ist eyn drunckner schelm gesyn
88
Das jm so wol was mit dem wyn /
89
Er dürfft nit arbeit han ankert
90
Man hett sunst drincken wol gelert
91
Man tribt mit prassen vil schand
92
Jetz frt er erst recht vmb jm land
93
Vnd macht manchen jm prasß verrcht
94
Des vatter nye keyn wyn verscht
l5v

95
Aber was wart Baccho dar von
96
Er mst z letst von gsellen gon
97
Vnd faren hyen do er yetz dringkt
98
Das jm me durst / dann wollust bringt
99
Wie wol die heyden jn dar noch
100
Erten als gott / vnd hielten hoch /
101
Von denen kumen ist sydthar
102
Das man jm landt vmb bchten far
103
Vnd dt jm ere noch synem dott
104
Der vnß vil übels hat vff brocht
105
Die bß gwonheyten wrent lang
106
Was vnrecht ist nymbt vberhang
107
Dann dar z stts der tfel bloßt
108
Das man syn dienstbarkeyt nit losßt
109
Do mit ich ouch yetz wider vmb
110
Vff myn matery vnd fürnem kumb
111
Was nott wont doch eym menschen by
112
Das er sch grssers dann er sy
113
Vnd weißt nit was jm nutz entspring
114
Wann er erfart schon hhe ding
115
Vnd nit die zyt syns todes kennt
116
Die wie eyn scht von hynnan rennt
117
Ob schon diß kunst ist gwyß vnd wor
118
So ist doch das eyn grsser tor
119
Der jn sym synn wigt so gering
120
Das er well wissen frmbde ding
121
Vnd die erkennen eygentlich
122
Vnd kan doch nit erkennen sich
123
Ouch gedenckt nit wie er das erler
124
Er scht alleyn rm / weltlich ere /
l6r

125
Vnd gdenkt nit an das ewig rich
126
Wie das witt ist / schn / wunderlich
wunderlich ] wnnderlich GW5046
/
127
Dar jnn dann ouch vil wonung sint
128
Vff jrdeschs yeder narr erblyndt
129
Vnd scht syn freüd / vnd lust dar jnn
130
Des er me schad hat dann gewynn
131
Vil handt erkundt / verr / frmbde lant
132
Do keyner nye sich selbs erkant /
133
Wer wiß wurd als Vlysses wart
134
Do er langzyt fr vff der fart
135
Vnd sach vil land / lüt / stett / vnd mer
136
Vnd mert sich stt jn gter ler /
137
Oder als dett Pythagoras
138
Der vß Memphis geboren was /
139
Ouch Plato durch Egypten zoch
140
Kam / jn Jtaliam dar noch
141
Do mitt er ye mer tglich lert
142
Das syn kunst / wißheyt / würd gemert /
143
Appollonius durch zoch all ort
144
Wo er von gelerten sagen hort
145
Den steltt vnd zoch er tglich noch
146
Das er jn künsten würd me hoch
147
Fandt allenthalb das er mer lert
148
Vnd das er vor nit hat gehrt /
149
Wer yetz solch reyß vnd lantfar dt
150
Das er z nem jnn wißheit stt
151
Dem wer z vbersehen baß
152
Wie wol doch nit geng wer das /
153
Dann wem syn synn z wandeln stot
154
Der mag nit gentzlich dienen gott
GW5046/B66
l3v
[ Kap. 66 ]
Wer vß miſßt hymel/erd/vnd mer
Vnd dar jnn ſcht lu/freüd/vnd ler
Der lg/das er dem narren wer
von erfarung aer land
1
Jch halt den ouch nit jtel wiß
2
Der a ſyn ſynn leitt/vnd ſyn fliß
3
Wie er erkund a ett/vnd landt
4
Vnd nymbt den ʒyrckel jn die handt
l4r

5
Das er dar durch berichtet werd
6
Wie bꝛeit/wie lang/wie witt die erd
7
Wie dieff/vnd verr ſich ʒieh das mer
8
Vnd was enthalt den leten ſpꝛ
9
Wie ſich das mer ʒ end der welt
10
Halt das es nit ʒ tal ab felt
11
Ob man hab vmb die gan welt fr
12
Was volcks wone vnder yeder ſchnr/
13
Ob vnder vnſer fen lüt
14
Ouch ſygen/oder do ſy nüt
15
Vnd wie ſie ſich enthalten vff
16
Das ſie nit faen jn den lufft/
17
Wie man vß mit eym cklin rch
18
Das man die gane welt durch ſch
19
Archymenides der wu des vil
20
Der macht jm buluer/kreiß vnd ʒyl
21
Do mit er vil vßrchen kundt
22
Vnd wolt nit vff tn ſynen mundt
23
Er voꝛcht es ging eyn pla dar von
24
Das jm an kreyen ab wurd gon
25
Vnd ee er reden wolt eyn woꝛt
26
Ließ er ee das er wurd ermoꝛt/
27
Der meen kun was er behend
28
Kund doch vß ecken nit ſyn end
29
Dycearchus der fleiß ſich des
30
Das er die hh der berg vß meß
31
Vnd fandt das Pelyon hher waß
32
Dann ae berg die er ye mß
33
Doch maß er nit mit ſyner handt
34
Die Alppen hoch jm Schwier landt
l iiij
l4v

35
Maſß ouch nit wie tieff wer das loch
36
Do hyn er m/vnd ſiet noch/
37
Ptholomeus rechnet vß mitt gradt
38
Was lang vnd bꝛeyt das ertrich hatt/
39
Die leng ʒücht er von oꝛient
40
Vnd endt die ſelb jnn occident/
41
Das hundert/achig grad er acht/
42
Sechig vnd dryg/gen mitternacht
43
Die bꝛeyt vom equinoxcial
44
Gen mittemtag/i ſie me ſchmal
45
Ʒwenig vnd fünff er fyndet gradt
46
Des lands ſo man erkündet hat
47
Plynius rcht das mitt ſchritten vß
48
So machet Strabo mylen druß
49
Noch hat man ſythar funden vile
50
Landt/hynder Noꝛwegen vnd Thyle
51
Als Jßlant vnd Pylappenlandt
52
Das voꝛhyn als nit was erkandt
53
Ouch hatt man ſydt jnn Poꝛtigall
54
Vnd jnn Hiſpanyen vbera
55
Golt/jnen funden/vnd nacket lüt
56
Von den man voꝛ wu ſagen nüt/
57
Marinus/noch dem mer/die welt
58
Rchnet/vnd hat drann gar w geflt/
59
Plinius der meier ſeit
60
Das es ſy eyn vnſynnikeit
61
Ween die grß der welt veron
62
Vnd ver der by wilen gon
63
Vnd rchnen biß hynder das mer
64
Dar jnn menſchlich vernunfft jrrt ſer
l5r

65
Das ſy ſolchem noch rchen aʒyt
66
Vnd kan ſich ſelb vß rchen nitt/
67
Vnd meynt das er die ding verat
68
Das die welt ſelb nit jn jr hat/
69
Hercules ſet jnn das mer
70
Ʒwo ſülen (als man ſeit) von ere/
71
Die eyn die endet Affricam
72
Die ander vocht an Europam/
73
Vnd hatt groß acht vff end der erdt
74
Wu nit/was end jm was beſchert
75
Dann der a wunderwerck veracht/
76
Der wart durch frowen li vmbbꝛacht/
77
Bacchus ʒoch vmb mit groem her
78
Durch ae landt der welt/vnd mer
79
Vnd was aeyn der anſchlag ſyn
80
Das yederman lert drincken wyn
81
Wo man nit wyn vnd reben hett
82
Do lert er machen byer vnd mett/
83
Sylenus der verlag ſich nit
84
Jm narren ſchiff fr er ouch mit
85
Vnd ſun juffkynd vnd meen vil
86
Mit groer freüd vnd ſeyten ſpil/
87
Er i eyn drunckner ſchelm geſyn
88
Das jm ſo wol was mit dem wyn/
89
Er dürfft nit arbeit han ankert
90
Man hett ſun drincken wol gelert
91
Man tribt mit pꝛaen vil ſchand
92
Je frt er er recht vmb jm land
93
Vnd macht manchen jm pꝛaſß verrcht
94
Des vatter nye keyn wyn verſcht
l5v

95
Aber was wart Baccho dar von
96
Er m ʒ let von gſeen gon
97
Vnd faren hyen do er ye dringkt
98
Das jm me dur/dann wou bꝛingt
99
Wie wol die heyden jn dar noch
100
Erten als gott/vnd hielten hoch/
101
Von denen kumen i ſydthar
102
Das man jm landt vmb bchten far
103
Vnd dt jm ere noch ſynem dott
104
Der vnß vil übels hat vff bꝛocht
105
Die bß gwonheyten wrent lang
106
Was vnrecht i nymbt vberhang
107
Dann dar ʒ ts der tfel bloßt
108
Das man ſyn dienbarkeyt nit loſßt
109
Do mit ich ouch ye wider vmb
110
Vff myn matery vnd fürnem kumb
111
Was nott wont doch eym menſchen by
112
Das er ſch grers dann er ſy
113
Vnd weißt nit was jm nu entſpꝛing
114
Wann er erfart ſchon hhe ding
115
Vnd nit die ʒyt ſyns todes kennt
116
Die wie eyn ſcht von hynnan rennt
117
Ob ſchon diß kun i gwyß vnd woꝛ
118
So i doch das eyn grer toꝛ
119
Der jn ſym ſynn wigt ſo gering
120
Das er we wien frmbde ding
121
Vnd die erkennen eygentlich
122
Vnd kan doch nit erkennen ſich
123
Ouch gedenckt nit wie er das erler
124
Er ſcht aeyn rm/weltlich ere/
l6r

125
Vnd gdenkt nit an das ewig rich
126
Wie das witt i/ſchn/wnnderlich/
127
Dar jnn dann ouch vil wonung ſint
128
Vff jrdeſchs yeder narr erblyndt
129
Vnd ſcht ſyn freüd/vnd lu dar jnn
130
Des er me ſchad hat dann gewynn
131
Vil handt erkundt/verr/frmbde lant
132
Do keyner nye ſich ſelbs erkant/
133
Wer wiß wurd als Vlyes wart
134
Do er langʒyt fr vff der fart
135
Vnd ſach vil land/lüt/ett/vnd mer
136
Vnd mert ſich t jn gter ler/
137
Oder als dett Pythagoꝛas
138
Der vß Memphis geboꝛen was/
139
Ouch Plato durch Egypten ʒoch
140
Kam/jn Jtaliam dar noch
141
Do mitt er ye mer tglich lert
142
Das ſyn kun/wißheyt/würd gemert/
143
Appoonius durch ʒoch a oꝛt
144
Wo er von gelerten ſagen hoꝛt
145
Den eltt vnd ʒoch er tglich noch
146
Das er jn künen würd me hoch
147
Fandt aenthalb das er mer lert
148
Vnd das er voꝛ nit hat gehꝛt/
149
Wer ye ſolch reyß vnd lantfar dt
150
Das er ʒ nem jnn wißheit t
151
Dem wer ʒ vberſehen baß
152
Wie wol doch nit geng wer das/
153
Dann wem ſyn ſynn ʒ wandeln ot
154
Der mag nit genlich dienen gott