GW5053/B2
b6r
xii
[ Kap. 2 ]
1'
¶ De syk vp ghewalt in deme rade vorleth
2'
Vnde veler ordel syk vormeth
3'
Den mantel na deme wynde draget
4'
De sw he in den ketel yaghet
Van guden raden .
1
¶ Vele synt der . de dar na stad
2
Wo se draden komen to rad
3
De dat recht gans nicht vorstaen
4
Vnde blyntlyck by den wenden ghaen
5
Gheschreuene recht synt nicht meer werd
6
De ghelerede man nicht gheacht vnde erd
7
Jd is dar leyder hen ghekomen
8
Dat in den rad nicht wert ghenomen
9
De in der schrift wes is vorvaren
10
Wandaghes in ghennen olden yaren
11
De ryken de yd wol vormochten
12
Ghelerede mans se do vpsochten
13
De in der schrift vorvaren weren
14
De eren kynderen do mosten leren
b6v

15
Gheschreuene recht vnde ander wyszheyt
16
Dar by de werlt in eren steyt
17
So wan yd denne dar na toquam
18
Dat men se mede to rade nam
19
Nicht seten stumlyck alze eyn block
20
Efte alze eyn slymmer thunstock
c1r

xiii
21
Dar de sw . in den ketel mede wert gheyaget
22
Mannich vorsuffet vnde ok vortzaget
23
De spreken schal vnde nicht en weed
24
Jk rede id seker vff myn eed
25
Ghelt vnde gud se slym vorteren
26
De rechte vnde wyszheyt scholden leren
27
Dantzen . spelen vnde ouervloydicheyt
28
Hir mede ere beste tyd henne gheyt
29
Ach gy narren vnde slymmen apen
30
To vntyden waken to vntyden slapen
31
Jk mach wol spreken . o armer wycht
32
Recht vnde wyszheyt kumpt in dy nicht
33
Alsus wert mannich vmme sus gheeret
34
De wettenheyt nicht wol heft gheleret
35
Syne dorheyt em to den eren slumpt
36
Dar mede de sw in den kettel kumpt
37
Vadderschop vnde ander vruntlick graed
38
Brynckt mannygen ok to solkem staed
39
Cusy is doet de eddele man
40
Achitofel besyth nu den raed vort an
41
Mannych nu vele nyes dynges vpseth
42
Vnde vaken dat ghemene beste vorgheth
c
c1v

43
Scholde men dat sulue recht myt en ouen
44
Se scholden syk vaken dar vmme bedrouen
45
Myt anderen is gud schympen tor tyd
46
Dar steyt yo gheschreuen . vnrecht vormyd
47
Wente yd is grod schande dat mannich vyl
48
Vpsettet vnde suluen nicht holden wyl
49
Men richtet nu twysschen dem riken vnde arm
50
So vnghelyck dat syk god erbarm
51
Vthghunst . vruchten . vruntschop efte hat
52
Dorch ghaue . vnde dar van kumpt vele quat
53
God de de rechtferdigeste richter is
54
Richtet dyt noch anders . vnde dat is wys
55
Bystu eyn richter vnde hefst sodan namen
56
Nenerleye wys schaltu dy des schamen
57
Vruchte gode vnde do de rechtferdicheyt
58
Vnde wes eyn suluen sus nicht en weet
59
Laet dy vnderwysen vnde vrage myt flyt
60
Merke wo de sw in dem kettel lyt
61
Bruke dynes namen myt rechtferdiger lyst
62
Wente richten van recht entsprungen ist
63
Sodan arbeyt wil god hoch belonen
64
Deystu hir contrari . he wert di ok nicht schonen
c2r

xiiii
65
Merke wat flyt vnde groet arbeyt
66
De hilge Moyses dede dorch rechtferdicheit
67
Wan he de klage des volkes hadde gehort
68
Brachte se vor godes anghesichte vort
69
Na godes wyllen recht heft ghegeuen
70
Merke ok dat van Hely is gheschreuen
71
Wo he sach syner sone vnrechtferdicheyt
72
Vnde wo se vorkoften de rechtferdicheyt
73
Se deden vnrecht mannigem man
74
Dyt leet he vor syk ouerghan
75
He straffede se nicht so he scholde
76
Jd gheschach so yd god hebben wolde
77
De sone worden doetgheslagen
78
Vnde de arche godes wechghedragen
79
Do Hely horde dyt grote gheschrey
80
Vyl he to rugge synen hals entwey
81
Alze scholde den allen ghescheen
82
Dede swygen so se vnrecht seen
83
Edder de wedder recht suluen doet
84
Dar mede de sw in den kettel moet
85
Se kan ok nenerleye wys entlopen
86
Se moet dar in . se mach vast ropen
c2v

87
¶ So draden der romer recht wart feyl
88
Do ghinck aff al er ghelucke vnde heyl
89
Gheloue my werlych yd en is neen spot
90
Du en hefst nene entschuldinge yeghen got
91
Wo du richtest my vnde ik richte dy
92
Alzo wert he richten dy vnde my
93
Jd is gud raed vor wol bedacht
94
Eer de sw in den kettel werde ghebracht
95
Roboam der olden rad vorsmade
96
Myt den yungen ghinck he to rade
97
Dat heft manich wol vornomen
98
Wo eme de rad is bekomen
99
Ghedechte mannich dar vp myt flyt
100
Wat volget hyr na to ewyger tyt
101
Em were so leue nicht to raden
102
Ok mannich arm sele bleue vnbeladen
103
Myt solker mate wert yslykem man
104
Ghemeten so he heft ghedaen
105
De hir nicht en holt rechtferdicheyt
106
De lydet se hir na myt herteleyt
GW5053/B2
b6r
xii
[ Kap. 2 ]
1'
¶ De ſyk vp ghe walt in deme rade vor leth
2'
V veler ordel ſyk vor meth
3'
Den mantel na deme wynde draget
4'
De ſw he in den ketel yaghet
Van guden raden .
1
¶ Vele ſynt der . de dar na ad
2
Wo ſe draden komen to rad
3
De dat recht gans nicht vor aen
4
V blyntlyck by den wenden ghaen
5
Ghe ſchreuene recht ſynt nicht meer werd
6
De ghelerede man nicht ghe acht v erd
7
Jd is dar leyder hen ghe komen
8
Dat in den rad nicht wert ghe nomen
9
De in der ſchrift wes is vor varen
10
Wandaghes in ghennen olden yaren
11
De ryken de yd wol vormochten
12
Ghe lerede mans ſe do vp ſochten
13
De in der ſchrift vor varen weren
14
De eren kynderen do moen leren
b6v

15
Ghe ſchreuene recht v ander wyßheyt
16
Dar by de werlt in eren eyt
17
So wan yd denne dar na to quam
18
Dat men ſe mede to rade nam
19
Nicht ſeten um lyck alze eyn block
20
Efte alze eyn ſlymmer thun ock
c1r

xiii
21
Dar de ſw . in den ketel mede wert ghe yaget
22
Mannich vor ſuffet v ok vor tzaget
23
De ſpreken ſchal v nicht en weed
24
Jk rede id ſeker vff myn eed
25
Ghelt v gud ſe ſlym vor teren
26
De rechte v wyßheyt ſcholden leren
27
Dantzen . ſpelen v ouervloydicheyt
28
Hir mede ere bee tyd henne gheyt
29
Ach gy narren v ſlymmen apen
30
To vntyden waken to vntyden ſlapen
31
Jk mach wol ſpreken . o armer wycht
32
Recht v wyßheyt kumpt in dy nicht
33
Alſus wert mānich ve ſus ghe eret
34
De wettenheyt nicht wol heft ghe leret
35
Syne dorheyt em to den eren ſlumpt
36
Dar mede de ſw in den kettel kumpt
37
Vadderſchop v ander vruntlick graed
38
Brynckt mānygen ok to ſolkem aed
39
Cuſy is doet de eddele man
40
Achitofel be ſyth nu den raed vort an
41
Mannych nu vele nyes dynges vp ſeth
42
V vaken dat ghe mene bee vor gheth
c
c1v

43
Scholdemen dat ſulue recht myt en ouen
44
Se ſcholdē ſyk vakē dar ve be drouen
45
Myt anderen is gud ſchympen tor tyd
46
Dar eyt yo gheſchreuē . vnrecht vormyd
47
Wente yd is grod ſchande dat mānich vyl
48
Vp ſettet v ſuluen nicht holden wyl
49
Men richtet nu twychē dem rikē v arm
50
So vnghelyck dat ſyk god erbarm
51
Vth ghun . vruchtē . vruntſchop efte hat
52
Dorch ghaue . v dar vā kumpt vele quat
53
God de de rechtferdigee richter is
54
Richtet dyt noch anders . v dat is wys
55
Byu eyn richter v hef ſodan namen
56
Nenerleyewys ſchaltu dy des ſchamen
57
Vruchte gode v do de rechtferdicheyt
58
V wes eyn ſuluen ſus nicht en weet
59
Laet dy vnderwyſen v vrage myt flyt
60
Merke wo de ſw in dem kettel lyt
61
Bruke dynes namē myt rechtferdiger ly
62
Wente richtē van recht entſprungen i
63
Sodan arbeyt wil god hoch belonen
64
Deyu hir cōtrari . he wert di ok nicht ſchonē
c2r

xiiii
65
Merke wat flyt v groet arbeyt
66
De hilge Moyſes dede dorch rechtferdicheit
67
Wan he de klage des volkes hadde ge hort
68
Brachte ſe vor godes angheſichte vort
69
Na godes wyllen recht heft ghegeuen
70
Merke ok dat van Hely is gheſchreuen
71
Wo he ſach ſyner ſone vnrechtferdicheyt
72
V wo ſe vor koften de rechtferdicheyt
73
Se deden vnrecht mānigem man
74
Dyt leet he vor ſyk ouer ghan
75
He raffede ſe nicht ſo he ſcholde
76
Jd ghe ſchach ſo yd god hebben wolde
77
De ſone worden doet ghe ſlagen
78
V de arche godes wech ghe dragen
79
Do Hely horde dyt grote ghe ſchrey
80
Vyl he to rugge ſynen hals entwey
81
Alze ſcholde den allen ghe ſcheen
82
Dede ſwygen ſo ſe vnrecht ſeen
83
Edder de wedder recht ſuluen doet
84
Dar mede de ſw in den kettel moet
85
Se kan ok nenerleye wys ent lopen
86
Se moet dar in . ſe mach va ropen
c2v

87
¶ So draden der romer recht wart feyl
88
Do ghinck aff al er ghe lucke v heyl
89
Ghe loue my werlych yd en is neen ſpot
90
Du en hef nene entſchuldinge yeghē got
91
Wo du richte my v ik richte dy
92
Alzo wert he richten dy v my
93
Jd is gud raed vor wol be dacht
94
Eer de ſw in den kettel werde ghe bracht
95
¶ Roboam der olden rad vor ſmade
96
Myt den yungen ghinck he to rade
97
Dat heft māich wol vor nomen
98
Wo eme de rad is be komen
99
Ghe dechte mānich dar vp myt flyt
100
Wat volget hyr na to ewyger tyt
101
Em were ſo leue nicht to raden
102
Ok mānich arm ſele bleue vnbeladen
103
Myt ſolker mate wert yſlykē man
104
Ghe meten ſo he heft ghe daen
105
De hir nicht en holt rechtferdicheyt
106
De lydet ſe hir na myt herte leyt
GW5053/B1
b2v
[ Kap. 1 ]
1'
¶ Mannich nutte boek hebbe ik vnde ghud
2'
Dat ik nummermeer recht lese vth
3'
Ok nicht vorsta des bokes meen
4'
Men ik yaghe dar aff vleghen groet vnde kleen
Van vnnutten boeken .
1
¶ Dat ik sytte voran in dem schyp
2
Dat heft werlich eyn sunderlyk begryp
3
An orsake is id nicht louet my
4
Wente ik vorlate my vp myn libery
5
Van boeken hebbe ik vele ghehort
b3r

ix
6
Jk vorsta dar ynne doch weynich word
7
Vnde holde se denne noch in den eren
8
Dat ick en wyl den vleghen weren
9
Jk late my genoegen dar myt . wo yd geschee
10
Dat ick vele boeker vor my see
11
Wor men van kunsten reden doet
bb
b3v

12
Spreke ick . to der heyme hebbe ik yd gud
13
Wor vmme wolde ik my bekummern vast
14
De vele studeret wert eyn fantast
15
Jck mach doch sus wol syn eyn heer
16
Vnde lonen eyneme . de vor my leer
17
Wor vmme wolde ik tobreken mynen syn
18
Doch so ick by ghelereden byn
19
So kan ick . ita . spreken yo
20
Des dudeschen orden byn ik vro
21
Dan ik ghar weynich kan latin
22
Jk weed ok dat . vinum . heteth wyn
23
Gucklus eyn goeck . stultus eyn doer
24
Vnde dat ik hethe . domine doctoer
25
Des hebbe ik breue vnde segel gud
26
Men tued ok vor my aff den hoed
27
De narrenkap is vorborgen by my
28
Dar de langen oren hangen by
29
Des molners deer dat merket an my
30
Wat schal de ezel vp der libery
31
De konninck Ptolomeus hadde bestelt
32
Vnde syk vele boeker vtherwelt
33
Vnde heelt de vor eynen groten schat
b4r

x
34
Doch heft he nicht dat recht ghesath
35
Vele boeker tho hebben . en helpet nicht vyl
36
Wan eyner sust nicht leren wyl
37
Wat helpet deme ezel . eft he drecht vord
38
Vele harpen vnde nummer klyngen hord
39
Ock heft he neen ghenoechte dar an
40
Eft he dar horet spelen an
41
Noch en kan dar vth berychten syk
42
Jk hebbe vele boeker ok des ghelyck
43
¶ Vele synt wyllen hebben doctores namen
44
De syck erer kunst doch mothen schamen
45
Jacobus de apostel vtherkoren
46
Heft gheschreuen lange hir bevoren
47
De hylghe loue is gud alle tyd
48
So wan de werke dar by syd
49
Synt de guden werke by dem louen nicht
50
He is doet vor gode des syd bericht
51
Ghelyck so de licham is doet an de sele
52
Alsus sint nu der doctores ok vele
53
Hebben se nicht de lere vnde werke dar by
54
Se synt al doren . bekenne ik an my
55
Dede hebben den namen vnde ok de leer
b4v

56
Vnde doen vul ereme state . de pryse ik seer
57
De syn ere werd wo yd ghaed
58
Vnde synt ghewerd des doctores staed
59
Desse merken wol myn swake ghedycht
60
Van weme ik spreke eft van weme nicht
61
Se werden yd wol tom besten leggen
62
Men de narren hir contrarie seggen
63
¶ De ne hir vor ghud scholre was
64
Ock ne de rechten gramatiken las
65
Vnde wert denne mester in eynem yar
66
Van den spreke ik al openbar
67
Jd were beter van nyes an
68
Myt flyte dorch de schole ghaen
69
Der elderen gelt sparen . vnde nicht vorteren
70
Den bedelsack prysen vnde dar by leren
71
Nicht heten magister myt der hast
72
Eer he syne kunste wette vast
73
Begherestu eer den doctorstaed
74
Jd is nicht gud . men yd is quad
75
Sprick ok nicht wat behoue ik meer
76
Vnde soeke eynen meyster de my leer
77
He sy desse meyster . efte de
b5r

xi
78
Jk hebbe so vele boeker alse he
79
Eyn schyp ane sturman merke my
80
Varet selden wol ock wor yd sy
81
De syne boeker wol bruken kan
82
Den holde ik vor eynen ghelerden man
83
Jck suluen scholde ok doctor syn
84
Vnde bruken vast der boeke myn
85
Nu suestu wol wat ik en do
86
Vnde hir myt dessem narrenwerke yo
87
Bekummere . dat ik sette to den wysen
88
Eft men dyt boek ok schole prysen
89
¶ Makeden vele boeker eynen gheleret
90
So weren de druckers hoch gheeret
91
Men sprickt to den druckeren . ik vnde du
92
Wath nyer boeker hebbe gy nu
93
De olde materie wy gantz vorsmaen
94
Vnde hebben se doch ne recht vorstaen
95
Dem sy nu wo men yummer sy
96
Danck hebbe de hylghe druckery
97
Se heft vele ghelerder lude ghemacht
98
Wowol se nu wert gantz voracht
99
Eyn yslyk acht se wo he wyl
b5v

100
Doch vyndet men mannigen guden ghesel
101
De desser kunst dancket gode seer
102
Vnde bruket der recht to syner leer
103
Mannich leret nu dat heym tho hus
104
Dat he ne lerede to parus
105
Bruket de drucker alzo syne kunst
106
Dat he wyl hebben godes gunst
107
Dat god dar vth wert gheeret
108
He deyt recht wan he so leret
109
Drucket he ock dat schendich mach wesen
110
Dat de syk argeren de dat lesen
111
Vnde deyt ok schaden syneme ghelyck
112
Vnde menet ane god to werden ryck
113
Dat werck eynem anderen kostet vyl
114
He dat vort nadrucken wyl
115
De sust doet . werde ick nicht vorghetten
116
Jk wyl en ok eyn oor ansetten
117
Jn desseme boke van den lesten
118
Erst spreke ik nu van den anderen ghesten
119
Van deme rade beghynne ik nu an
120
So ick hir vorghelouet han
GW5053/B1
b2v
[ Kap. 1 ]
1'
¶ Mannich nutte boek hebbe ik v ghud
2'
Dat ik nūmer meer recht leſe vth
3'
Ok nicht vor a des bokes meen
4'
Men ik yaghe dar aff vleghē groet v kleen
Van vnnutten boeken .
1
¶ Dat ik ſytte vor an in dem ſchyp
2
Dat heft werlich eyn ſunderlyk be gryp
3
An orſake is id nicht louet my
4
Wente ik vor late my vp myn libery
5
Van boeken hebbe ik vele ghe hort
b3r

ix
6
Jk vora dar ynne doch weynich word
7
V holde ſe denne noch in den eren
8
Dat ick en wyl den vleghen weren
9
Jk late my ge noegē dar myt . wo yd ge ſchee
10
Dat ick vele boeker vor my ſee
11
Wor men van kunen reden doet
bb
b3v

12
Spreke ick . to der heyme hebbe ik yd gud
13
Wor vmme wolde ik my be kummern va
14
De vele uderet wert eyn fanta
15
Jck mach doch ſus wol ſyn eyn heer
16
V lonen eyneme . de vor my leer
17
Wor ve wolde ik to breken mynen ſyn
18
Doch ſo ick by ghe lereden byn
19
So kan ick . ita . ſpreken yo
20
Des dudeſchen orden byn ik vro
21
Dan ik ghar weynich kan latin
22
Jk weed ok dat . vinum . heteth wyn
23
Gucklus eyn goeck . ultus eyn doer
24
V dat ik hethe . domine doctoer
25
Des hebbe ik breue v ſegel gud
26
Men tued ok vor my aff den hoed
27
De narren kap is vor borgen by my
28
Dar de langen oren hangen by
29
Des molners deer dat merket an my
30
Wat ſchal de ezel vp der libery
31
De kōninck Ptolomeus hadde be elt
32
V ſyk vele boeker vth erwelt
33
V heelt de vor eynen groten ſchat
b4r

x
34
Doch heft he nicht dat recht ghe ſath
35
Vele boeker tho hebbē . en helpet nicht vyl
36
Wan eyner ſu nicht leren wyl
37
Wat helpet deme ezel . eft he drecht vord
38
Vele harpen v nummer klyngen hord
39
Ock heft he neen ghe noechte dar an
40
Eft he dar horet ſpelen an
41
Noch en kan dar vth berychten ſyk
42
Jk hebbe vele boeker ok des ghelyck
43
¶ Vele ſynt wyllē hebbē doctores namen
44
De ſyck erer kun doch mothen ſchamen
45
Jacobus de apoel vtherkoren
46
Heft ghe ſchreuen lange hir bevoren
47
De hylghe loue is gud alle tyd
48
So wan de werke dar by ſyd
49
Synt de guden werke by dem louen nicht
50
He is doet vor gode des ſyd be richt
51
Ghe lyck ſo de licham is doet an de ſele
52
Alſus ſint nu der doctores ok vele
53
Hebben ſe nciht de lere v werke dar by
54
Se ſynt al doren . bekenne ik an my
55
Dede hebben den namen v ok de leer
b4v

56
V doen vul ere ate . de pryſe ik ſeer
57
De ſyn ere werd wo yd ghaed
58
V ſynt ghe werd des doctores aed
59
Dee merken wol myn ſwake ghedycht
60
Van we ik ſpreke eft van we nicht
61
Se werden yd wol tom been leggen
62
Men de narren hir cōtrarie ſeggen
63
¶ De ne hir vor ghud ſcholre was
64
Ock ne de rechten gramatiken las
65
V wert denne meer in eynem yar
66
Van den ſpreke ik al openbar
67
Jd were beter van nyes an
68
Myt flyte dorch de ſchole ghaen
69
Der elderen gelt ſparen . v nicht vor teren
70
Den bedel ſack pryſen v dar by leren
71
Nicht heten magier myt der ha
72
Eer he ſyne kune wette va
73
Be ghereu eer den doctor aed
74
Jd is nicht gud . men yd is quad
75
Sprick ok nicht wat be houe ik meer
76
V ſoeke eynen meyer de my leer
77
He ſy dee meyer . efte de
b5r

xi
78
Jk hebbe ſo vele boeker alſe he
79
Eyn ſchyp ane urman merke my
80
Varet ſelden wol ock wor yd ſy
81
De ſyne boeker wol bruken kan
82
Den holde ik vor eynen ghe lerden man
83
Jck ſuluen ſcholde ok doctor ſyn
84
V bruken va der boeke myn
85
Nu ſueu wol wat ik en do
86
V hir myt deem narrenwerke yo
87
Be kummere . dat ik ſette to den wyſen
88
Eftmen dyt boek ok ſchole pryſen
89
¶ Makeden vele boeker eynen gheleret
90
So weren de druckers hoch ghe eret
91
Men ſprickt to den druckeren . ik v du
92
Wath nyer boeker hebbe gy nu
93
De olde materie wy gantz vor ſmaen
94
V hebben ſe doch ne recht vor aen
95
Dem ſy nu wo men yūmer ſy
96
Danck hebbe de hylghe druckery
97
Se heft vele ghe lerder lude ghe macht
98
Wo wol ſe nu wert gantz vor acht
99
Eyn yſlyk acht ſe wo he wyl
b5v

100
Doch vyndetmen mannigen guden ghe ſel
101
De deer kun dancket gode ſeer
102
V bruket der recht to ſyner leer
103
Mānich leret nu dat heym tho hns
104
Dat he ne lerede to parus
105
Bruket de drucker alzo ſyne kun
106
Dat he wyl hebben godes gun
107
Dat god dar vth wert ghe eret
108
He deyt recht wan he ſo leret
109
Drucket he ock dat ſchendich mach weſen
110
Dat de ſyk argeren de dat leſen
111
V deyt ok ſchaden ſyne ghe lyck
112
V menet ane god to werden ryck
113
Dat werck eynem anderen koet vyl
114
He dat vort na drucken wyl
115
De ſu doet . werde ick nicht vor ghetten
116
Jk wyl en ok eyn oor an ſetten
117
Jn deeme boke van den leen
118
Er ſpreke ik nu van den anderen gheen
119
Van deme rade be ghynne ik nu an
120
So ick hir vor ghe louet han